Oton ŽUPANČIČ: Kielich upojenia
Ukazał się pierwszy w Polsce wybór twórczości poety Otona Župančiča w przekładzie Katariny Šalamun-Biedrzyckiej. Poeta ten przynajmniej przez półwiecze władał wyobraźnią narodu słoweńskiego, z niezwykłą mocą wpływał na sposób myślenia i emocjonalność swoich rodaków.
Ukazał się pierwszy w Polsce wybór twórczości poety Otona Župančiča w przekładzie Katariny Šalamun-Biedrzyckiej. Poeta ten przynajmniej przez półwiecze władał wyobraźnią narodu słoweńskiego, z niezwykłą mocą wpływał na sposób myślenia i emocjonalność swoich rodaków. Kielich upojenia Otona Župančiča to już czwarta książka Biura Literackiego z jubileuszowej serii „Klasycy europejskiej poezji”.
Poezja Župančiča nie zamyka się w minionym czasie ani w kręgu narodowej wspólnoty, przeciwnie – mistrzostwo słowa, witalizm wierszy oraz podejmowane przez autora uniwersalne tematy (tęsknota za ojczyzną, migracja, nieszczęścia wojen światowych, ale też osobiste przeżycia młodzieńcze i miłosne) sprawiają, że słoweński klasyk okazuje się poetą ważnym i aktualnym także dla dzisiejszych polskich czytelników.
„Tłumaczeniem wierszy Župančiča zajęłam się już więcej niż pół wieku temu, bo chciałam go przybliżyć swoim studentom i studentkom na lektoracie języka słoweńskiego” – mówi w biBLiotece tłumaczka książki. „Zawsze wysoko ceniłam jego energię poetycką, a próbować przełożyć ją na inny język można tylko tak, jak u każdego innego twórcy: starać się wejść w podobne myślenie i czucie, jakie znajduje się w oryginale, i próbować powtórzyć je w innym języku”.
Zdaniem Jakuba Skurtysa: „Dużo w tej poezji zdrobnień, pieszczoty, jakiejś minoderii w stosunku do świata, ale może jest to po prostu zachwyt, który nie poddaje się jeszcze krytycznemu cynizmowi i wszechwładzy ironii. (…) Poruszamy się tu na styku dekadentyzmu i witalizmu, w tym przejściu lub rozłamie, w którym rozbłyskuje i spala się Młoda Polska, ale który trwa potem w międzywojniu w postaci zgromadzonego wcześniej kapitału symbolicznego i gwarantuje role kulturalnych autorytetów”.
Oton Župančič urodził się w 1878 roku na słoweńsko-chorwackim pograniczu (w Białej Krainie). Gimnazjum rozpoczął w miejscowości Novo Mesto, ale w roku 1891 rodzina przeniosła się do Lublany. Tu Župančič uczył się w liceum i udzielał społecznie oraz literacko; działał w tajnych sprzysiężeniach i drukował wiersze w czasopismach. Po maturze (1896) przez sześć lat studiował w Wiedniu historię i geografię. Zadebiutował w 1899 roku tomem wierszy „Čaša opojnosti” (Kielich upojenia).
Po studiach przez kilka lat podróżował, rozszerzając swoje horyzonty literackie w kontaktach z literaturą francuską, angielską, niemiecką. Z tego okresu pochodzą tomy: Čez plan (Przez równiny, 1904) i Samogovori (Rozmowy z samym sobą, 1908). Później poeta pracował jako archiwista i poświęcił się tłumaczeniom. W tym czasie powstały: tom V zarje Vidove (Ku zorzom świętego Wita, 1920) i Veronika Deseniška (1924).
W latach międzywojennych Oton Župančič był dyrektorem Słoweńskiego Narodowego Teatru w Lublanie i centralną postacią życia kulturalnego Słowenii. W 1945 roku wyszedł jego ostatni tomik wierszy „Zimzelen pod snegom” (Barwinek pod śniegiem). Wydał też liczne zbiorki wierszy dla dzieci. W Polsce przekłady jego tekstów drukowane były w antologii Liryka jugosłowiańska (1960) i Antologii poezji słoweńskiej (1973). Zmarł w 1949 roku.
Katarina Šalamun-Biedrzycka urodziła się w 1942 roku w Lublanie. Jest tłumaczką oraz badaczką współczesnej literatury polskiej i słoweńskiej, autorką tomów esejów i rozpraw historycznoliterackich. Studiowała slawistykę na uniwersytetach w Lublanie, Zagrzebiu i Krakowie. Po ukończeniu studiów pracowała na Uniwersytecie Jagiellońskim jako lektorka języka słoweńskiego, a następnie, po uzyskaniu tamże doktoratu w 1976 roku, jako literaturoznawczyni w Instytucie Słowianoznawstwa PAN.
Bibliografia jej przekładów z literatury słoweńskiej i polskiej obejmuje ponad trzydzieści książek przekładowych i publikacji autorskich – od Kochanowskiego (Odprawa posłów greckich), przez Wyspiańskiego (Wesele), Gombrowicza (Ferdydurke, Pornografia, Operetka), Miłosza (1500 wersów jego poezji i Zdobycie władzy), Schulza (Sklepy cynamonowe i szereg innych opowiadań), do Tomaža Šalamuna oraz licznych poetów słoweńskich i polskich.
Kielich upojenia jest częścią większego projektu wydawniczego, który jesienią ubiegłego roku został wsparty w unijnym programie translatorskim realizowanym przez Kreatywną Europę. Wcześniej ukazały się tomy: Skóra byka Salvadora Espriu w przekładzie Filipa Łobodzińskiego, świnia jest najlepszym pływakiem Miroljuba Todorovicia w opracowaniu Kingi Siewior i Jakuba Kornhausera oraz Wyspa na Księżycu Williama Blake’a w tłumaczeniu Tadeusza Sławka.
