Podsumowanie 2018 roku w Biurze Literackim

Mija­ją­cy rok w Biu­rze Lite­rac­kim to przede wszyst­kim jed­na z naj­cie­kaw­szych edy­cji orga­ni­zo­wa­ne­go od 1996 roku festi­wa­lu – obec­nie pod nazwą Sta­cja Lite­ra­tu­ra, aż trzy nagro­dy Sile­sius dla ksią­żek i auto­rów wydaw­nic­twa, pierw­sze edy­cje festi­wa­lu „Waka­cje z kul­tu­rą”, Naro­do­we­go Pisa­nia Wier­szy, finał cało­rocz­ne­go pro­jek­tu „Biblio­te­ka z poezją” oraz duży suk­ces pro­jek­tów wydaw­ni­czych i edu­ka­cyj­nych, w któ­rych udział wzię­ło ponad pół tysią­ca poetów, pro­za­ików, tłu­ma­czy, gra­fi­ków oraz ani­ma­to­rów kul­tu­ry.

Mija­ją­cy rok w Biu­rze Lite­rac­kim to przede wszyst­kim jed­na z naj­cie­kaw­szych edy­cji orga­ni­zo­wa­ne­go od 1996 roku festi­wa­lu – obec­nie pod nazwą Sta­cja Lite­ra­tu­ra, trzy nagro­dy Sile­sius dla ksią­żek i auto­rów wydaw­nic­twa, pierw­sze edy­cje festi­wa­lu „Waka­cje z kul­tu­rą”, Naro­do­we­go Pisa­nia Wier­szy, finał cało­rocz­ne­go pro­jek­tu „Biblio­te­ka z poezją” oraz duży suk­ces pro­jek­tów wydaw­ni­czych i edu­ka­cyj­nych, w któ­rych udział wzię­ło ponad pół tysią­ca poetów, pro­za­ików, tłu­ma­czy, gra­fi­ków oraz ani­ma­to­rów kul­tu­ry. Biu­ro Lite­rac­kie było tak­że aktyw­ne na forum mię­dzy­na­ro­do­wym w ramach sie­ci współ­pra­cy Lite­ra­ry Euro­pe Live, wyróż­nio­nej kolej­ną dota­cją unij­ną, oraz nowo powo­ła­nej orga­ni­za­cji zrze­sza­ją­cej insty­tu­cje z Chor­wa­cji, Szko­cji, Łotwy i Mal­ty, któ­ra będzie nasta­wio­na na dzia­ła­nia w obsza­rze pro­zy, co ozna­cza więk­sze zaan­ga­żo­wa­nie w ten gatu­nek wydaw­nic­twa koja­rzo­ne­go głów­nie z poezją.

Festi­wal Biu­ra Lite­rac­kie­go powró­cił do korze­ni, by odro­dzić się w zupeł­nie nowej for­mie. „Na co dzień uczest­ni­cy warsz­ta­tów w Sien­nej pra­cu­ją jako nauczy­cie­le, urzęd­ni­cy, przed­się­bior­cy, uczą się i stu­diu­ją. Pod­czas czte­rech festi­wa­lo­wych dni współ­two­rzą jed­ną wiel­ką rodzi­nę, dla któ­rej lite­ra­tu­ra jest spra­wą naj­waż­niej­szą. Mło­dzi i począt­ku­ją­cy poeci spo­ty­ka­ją star­szych kole­gów po fachu, słu­cha­ją ich pod­po­wie­dzi i rad, nie­kie­dy spie­ra­ją się z nimi” – napi­sał w recen­zji w „Gaze­cie Wybor­czej” Grze­gorz Nurek. „Sta­cja Lite­ra­tu­ra to dziś jeden z naj­le­piej zor­ga­ni­zo­wa­nych i zapro­gra­mo­wa­nych festi­wa­li kul­tu­ral­nych w Pol­sce” – pod­kre­ślił z kolei we wpi­sie na swo­im blo­gu dzien­ni­karz Pol­skie­go Radia Wro­cław Grze­gorz Choj­now­ski, któ­ry dodał też: „ener­gia poezji cią­gle dzia­ła, a poezja potra­fi ujmo­wać ludz­kie emo­cje i czas, w któ­rym żyje­my, dosko­na­le”.

Gość­mi spe­cjal­ny­mi Sta­cji Lite­ra­tu­ra 23, któ­ra odby­ła się mię­dzy 13 a 15 wrze­śnia, byli: lau­re­at­ka Nagro­dy Pulit­ze­ra Rae Arman­tro­ut oraz pale­styń­sko-islandz­ki poeta i pro­za­ik Mazen Maaro­uf. Oprócz nich zabrzmia­ły pro­zy Nic­ka Cave’a i Boba Dyla­na oraz wier­sze z anto­lo­gii 100 wier­szy wypi­sa­nych z języ­ka angiel­skie­go takich poetów jak: Seamus Heaney, Phi­lip Lar­kin, Mal­colm Low­ry, Nuala Ní Dhomh­na­ill, Brian Pat­ten, Cra­ig Raine, Chri­sto­pher Reid, Char­les Simic, Ray­mond Souster, Char­les Tom­lin­son czy Derek Wal­cott. Mię­dzy­na­ro­do­wy zestaw gości uzu­peł­ni­li uczest­ni­cy Euro­pej­skie­go Forum Lite­rac­kie­go odby­wa­ją­ce­go się tym razem pod hasłem „Przy­szłość lite­ra­tu­ry”, w tym wydaw­czy­ni, filan­trop­ka, dyrek­tor­ka kil­ku wydaw­nictw w Szwe­cji, Fran­cji i Pol­sce – Vera Michal­ski-Hof­f­mann.

Z udzia­łem naj­bliż­szej rodzi­ny Grze­go­rza Cie­chow­skie­go swo­ją pre­mie­rę mia­ła książ­ka zbie­ra­ją­ca pio­sen­ki, nie­zna­ne ręko­pi­sy i por­tre­ty arty­sty. Bene­fis z oka­zji pięć­dzie­się­cio­le­cia debiu­tu obcho­dził Boh­dan Zadu­ra, wyróż­nio­ny w maju Sile­siu­sem za cało­kształt twór­czo­ści. Biu­ro Lite­rac­kie świę­to­wa­ło tak­że sześć­dzie­sią­te uro­dzi­ny Jerze­go Jar­nie­wi­cza, któ­re­go Puste noce zosta­ły uho­no­ro­wa­ne tą samą nagro­dą w kate­go­rii książ­ka roku. Pozna­li­śmy też „nowe gło­sy z Pol­ski”, naj­cie­kaw­szych auto­rów przed debiu­tem oraz po debiu­cie, w tym nagro­dzo­ną trze­ma wyróż­nie­nia­mi za tom Raport wojen­ny Aga­tę Jabłoń­ską oraz Micha­ła Doma­gal­skie­go. Wier­sze zebra­ne zapre­zen­to­wał Robert Rybic­ki, a z pre­mie­ro­wych ksią­żek czy­ta­li tak­że: Łukasz Jarosz, Joan­na Roszak i Julia Szy­cho­wiak.

Na tego­rocz­ne warsz­ta­ty Sta­cji Lite­ra­tu­ra napły­nę­ło bli­sko pół tysią­ca zgło­szeń. Obok tra­dy­cyj­nych pra­cow­ni – Pierw­szej książ­ki (poetyc­kie debiu­ty lau­re­atów pro­jek­tów), Po debiu­cie (dru­gi i kolej­ny tom poetyc­ki), Prze­kła­do­wej (tłu­ma­cze­nia na język pol­ski), Twór­czej (przed debiu­tem poetyc­kim) – poja­wi­ły się nowe: Gra­ficz­na (dla pro­jek­tan­tów ksią­żek) oraz Pro­zy (opo­wia­da­nia i powie­ści debiu­tan­tów). Całość uzu­peł­ni­ły Pra­cow­nie otwar­te: wier­szem i pro­zą oraz Pra­cow­nia spo­łecz­na dla osób pra­cu­ją­cych z uchodź­ca­mi. Wśród dwu­na­stu pol­skich i sze­ściu zagra­nicz­nych wykła­dow­ców zna­leź­li się m.in.: Ale­xan­dra Büchler, Iwo­na Chmie­lew­ska i Beata Sta­siń­ska. Zarów­no zaję­cia, jak i cały festi­wal po raz trze­ci odby­ły się w Stro­niu Ślą­skim oraz Sien­nej.

W zna­nej już for­mu­le Live Setów, pomy­śla­nych jako oka­zja do pre­zen­ta­cji uczest­ni­ków pra­cow­ni i osób, któ­re wybie­ra­ją się na festi­wal, pozna­li­śmy auto­rów „Wier­sza doraź­ne­go 2018”. To efekt ogło­szo­ne­go przez Biu­ro Lite­rac­kie Naro­do­we­go Pisa­nia Wier­szy, któ­re przy­pa­dło w tym roku na 4 czerw­ca. Gło­sa­mi publicz­no­ści lau­re­at­ką kon­kur­su zosta­ła Anto­ni­na Tosiek. Atmos­fe­ra – to sło­wo dobrze odda­je feno­men festi­wa­lu w Stro­niu Ślą­skim. „Naj­więk­szą war­to­ścią są ludzie” – pod­kre­ślił w ankie­cie jeden z uczest­ni­ków. Już daw­no duch wszyst­kich wła­ści­wie spo­tkań nie był tak demo­kra­tycz­ny i prze­po­jo­ny poczu­ciem wza­jem­nej życz­li­wo­ści i rów­no­ści. Gdzieś padły barie­ry, któ­re – jak cza­sa­mi zda­rza­ło się w poprzed­nich latach – dzie­li­ły młod­sze, wstę­pu­ją­ce dopie­ro na sce­nę poko­le­nie twór­ców od uzna­nych gości festi­wa­lu.

Książ­ki Biu­ra Lite­rac­kie­go tra­dy­cyj­nie nomi­no­wa­ne były do naj­waż­niej­szych wyróż­nień. Oprócz wspo­mnia­nych trzech Sile­siu­sów (taka sytu­acja w histo­rii nagro­dy mia­ła miej­sce tyl­ko raz w 2008 roku, tak­że z udzia­łem twór­ców Biu­ra Lite­rac­kie­go), dwóch dodat­ko­wych nagród dla Aga­ty Jabłoń­skiej, Nagro­dę Ange­lus za prze­kład Pamię­ci Péte­ra Náda­sa otrzy­ma­ła Elż­bie­ta Sobo­lew­ska. Swo­ją pre­mie­rę mia­ły 34 książ­ki – 17 w wer­sji tra­dy­cyj­nej oraz 17 w elek­tro­nicz­nej. W tym dru­gim for­ma­cie tomy uka­zy­wa­ły się w ramach akcji „Poezja z nagro­da­mi”. Wśród tomi­ków wyróż­nia­nych naj­waż­niej­szy­mi nagro­da­mi publi­ko­wa­ne były tak­że wzno­wie­nia ksią­żek wyda­wa­nych wcze­śniej przez innych wydaw­ców.

Rok wydaw­ni­czy Biu­ro Lite­rac­kie zain­au­gu­ro­wa­ło Taran­tu­lą Boba Dyla­na w prze­kła­dzie Fili­pa Łobo­dziń­skie­go. Duży­mi wyda­rze­nia­mi były publi­ka­cje Pie­śni tor­by na pawia Nic­ka Cave’a (w tłu­ma­cze­niu Tade­usza Sław­ka) oraz Życia i przy­gód Jac­ka Engle’a Wal­ta Whit­ma­na (w prze­kła­dzie Szy­mo­na Żuchow­skie­go). Jesie­nią uka­za­ły się kolej­ne wybit­ne książ­ki prze­kła­do­we: Ciem­na mate­ria Rae Arman­tro­ut (Kac­per Bart­czak), San­ta­rém (wier­sze i trzy małe pro­zy) Eli­za­beth Bishop (Andrzej Sosnow­ski) oraz anto­lo­gia Jerze­go Jar­nie­wi­cza 100 wier­szy wypi­sa­nych z języ­ka angiel­skie­go. Rów­nie obszer­ne były dzie­ła zebra­ne Rober­ta Rybic­kie­go (Pod­ręcz­nik nauko­wy dla oni­ro­nau­tów) oraz Grze­go­rza Cie­chow­skie­go (Obcy astro­nom).

Nie zabra­kło tak­że w Biu­rze Lite­rac­kim debiu­tów. Uka­za­ły się: Poza sezo­nem Micha­ła Doma­gal­skie­go i Iko­no­klazm Jana Rojew­skie­go. Tra­dy­cyj­nie swo­ją pre­mie­rę mia­ły: kolej­ny alma­nach z serii Połów. Poetyc­kie debiu­ty oraz następ­na książ­ka dla dzie­ci, tym razem Gry­ma­sy, któ­ry­mi po jede­na­stu latach prze­rwy powró­ci­ła Anna Pod­cza­szy. W serii Poezje uka­za­ły się tomi­ki: Jac­ka Deh­ne­la (Ser­ce Cho­pi­na), Jerze­go Jar­nie­wi­cza (Sank­cje), Joan­ny Roszak (Przy­szli nie­do­ko­na­ni), Julii Szy­cho­wiak (Dni powsze­dnie i świę­ta) oraz Boh­da­na Zadu­ry (Po szko­dzie). Co trzy tygo­dnie uka­zy­wał się kolej­ny numer biBLio­te­ki, któ­ra łącz­nie opu­bli­ko­wa­ła bli­sko 400 roz­mów, szki­ców, recen­zji, pre­mie­ro­wych tek­stów, debat, cykli, fil­mów, zapi­sów audio oraz zdjęć.

Bar­dzo uda­na oka­za­ła się pierw­sza edy­cja festi­wa­lu „Waka­cje z kul­tu­rą” zor­ga­ni­zo­wa­na w lip­cu na pla­żach w Dar­ło­wie, Dźwi­rzy­nie, Grzy­bo­wie i Koło­brze­gu z udzia­łem: Toma­sza Bro­dy, Sam­bo­ra Dudziń­skie­go, Fran­cisz­ki Kierc-Fra­nik, Anny Makow­skiej-Kowal­czyk z Kaziem Spon­ge, Kata­rzy­ny Sto­par­czyk, Mag­da­le­ny i Mak­sy­mi­lia­na Riga­mon­tich oraz Beaty Tadli. Dzia­ła­nia Biu­ra Lite­rac­kie­go wspie­ra­li: Mini­ster­stwo Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go, Fun­da­cja im. Jana Michal­skie­go, Unia Euro­pej­ska we współ­pra­cy z Lite­ra­tu­re Across Fron­tiers w ramach pro­jek­tu „Lite­ra­ry Euro­pe Live Plus” współ­fi­nan­so­wa­ne­go przez pro­gram „Kre­atyw­na Euro­pa”, Fun­dusz Wyszeh­radz­ki oraz gmi­na Stro­nie Ślą­skie. Part­ne­ra­mi Sta­cji Lite­ra­tu­ra byli CETiK w Stro­niu Ślą­skim oraz Czar­na Góra Resort.