Podsumowanie 2020 roku w Biurze Literackim

Minę­ło 25 lat z Biu­rem Lite­rac­kim. Mimo zna­le­zie­nia się w „nowej rze­czy­wi­sto­ści” i szyb­ko zmie­nia­ją­cych się oko­licz­no­ści wyda­ją­ce od pię­ciu lat książ­ki w Stro­niu Ślą­skim wydaw­nic­two zna­la­zło spo­sób, aby cele­bro­wać lite­ra­tu­rę i jej twór­ców pod­czas naj­star­sze­go festi­wa­lu lite­rac­kie­go w Pol­sce.

Minę­ło 25 lat z Biu­rem Lite­rac­kim. Mimo zna­le­zie­nia się w „nowej rze­czy­wi­sto­ści” i szyb­ko zmie­nia­ją­cych się oko­licz­no­ści wyda­ją­ce od pię­ciu lat książ­ki w Stro­niu Ślą­skim wydaw­nic­two zna­la­zło spo­sób, aby cele­bro­wać lite­ra­tu­rę i jej twór­ców pod­czas naj­star­sze­go festi­wa­lu lite­rac­kie­go w Pol­sce. W zmie­nio­nej, dosto­so­wa­nej do nowych realiów for­mie po raz 25 odby­ła się Sta­cja Lite­ra­tu­ra. Uka­za­ło się 29 pre­mie­ro­wych ksią­żek. W Koło­brze­gu, gdzie jest sie­dzi­ba ofi­cy­ny, odby­ła się kolej­na edy­cja festi­wa­lu „Waka­cje z kul­tu­rą” oraz zosta­ły uru­cho­mio­ne dwa nowe pro­jek­ty edu­ka­cyj­ne: „Kurs na sztu­kę” i „Szko­ła życia”. W Maga­zy­nie Lite­rac­kim biBLio­te­ka swo­ją pre­mie­rę mia­ły: nowy pro­gram tele­wi­zyj­ny Książ­ki z Biu­ra oraz cykl Muzy­ka sło­wa – czy­ta­nia z pre­mie­ro­wych ksią­żek z muzy­ką gra­ną na żywo. Zre­ali­zo­wa­nych zosta­ło tak­że 25 odcin­ków pod­ca­stu „Stro­na A, stro­na B”, w któ­rym podej­mo­wa­ne są waż­ne lite­rac­kie, kul­tu­ral­ne i spo­łecz­ne tema­ty zwią­za­ne z dzia­łal­no­ścią Biu­ra Lite­rac­kie­go.

Tra­dy­cyj­nie książ­ki Biu­ra zna­la­zły się wśród wyróż­nio­nych i nagro­dzo­nych w naj­bar­dziej pre­sti­żo­wych kon­kur­sach lite­rac­kich. Po raz trze­ci w histo­rii Wro­cław­skiej Nagro­dy Poetyc­kiej Sile­sius wszyst­kie wyróż­nie­nia tra­fi­ły do auto­rów zwią­za­nych z wydaw­nic­twem (Jakub Pszo­niak, Kon­rad Góra i Euge­niusz Tka­czy­szyn-Dyc­ki). Nina Manel otrzy­ma­ła Nagro­dę Lite­rac­ką Pre­zy­den­ta Mia­sta Bia­łe­go­sto­ku im. Wie­sła­wa Kaza­nec­kie­go. Do tej samej nagro­dy został nomi­no­wa­ny Prze­my­sław Sucha­nec­ki. Nagro­dę Kra­ko­wa Mia­sta Lite­ra­tu­ry UNESCO otrzy­ma­ła za debiu­tanc­ką książ­kę Elż­bie­ta Łap­czyń­ska. Do Nagro­dy im. Kon­stan­te­go Ilde­fon­sa Gał­czyń­skie­go „Orfe­usz” nomi­no­wa­no Jaku­ba Pszo­nia­ka i Jac­ka Deh­ne­la. Do Wro­cław­skiej Nagro­dy Poetyc­kiej Sile­sius zosta­ły nomi­no­wa­ne Joan­na Łań­cuc­ka wraz Joan­ną Muel­ler. Nomi­na­cja­mi do Nagro­dy Lite­rac­kiej Nike oraz Nagro­dy Gdy­nia wyróż­nio­no Kon­ra­da Górę. Ponad­to za książ­kę Biblia i inne histo­rie w prze­kła­dzie Elż­bie­ty Sobo­lew­skiej Péter Nádas otrzy­mał nomi­na­cję do Lite­rac­kiej Nagro­dy Euro­py Środ­ko­wej Ange­lus.

„Nikt nie jest sobą nawet na wyspie” – pod tym wie­lo­znacz­nym hasłem, pocho­dzą­cym ze wstę­pu do zbio­ru ese­jów Char­le­sa Bern­ste­ina, odby­ła się 25. edy­cja Sta­cja Lite­ra­tu­ra. Choć do ostat­niej chwi­li nie było pew­no­ści, czy sytu­acja epi­de­mio­lo­gicz­na nie pokrzy­żu­je pla­nów orga­ni­za­to­rów, to uda­ło się dopro­wa­dzić do reali­za­cji jubi­le­uszo­wej edy­cji impre­zy z nie­mal tym samym pro­gra­mem, któ­ry został przy­go­to­wa­ny jesie­nią 2019 roku. „Poetyc­kie dzia­ła­nie jest rów­nie fun­da­men­tal­ne dla naszej demo­kra­cji, jak kar­ta praw – jest czymś, co moż­na świę­to­wać z entu­zja­zmem i przy­jem­no­ścią” – dekla­ru­je Char­les Bern­ste­in, gość spe­cjal­ny festi­wa­lu, jed­no­znacz­nie wska­zu­jąc uni­wer­sal­ną, a zara­zem alter­na­tyw­ną dla stan­dar­dów ryn­ko­wych, opie­ra­ją­cych się wyłącz­nie na rachun­ku eko­no­micz­nym, war­tość poezji, rozu­mia­ną sze­rzej niż jedy­nie w ramach lite­rac­kich – war­tość huma­ni­stycz­ną. Kolek­tyw­ność i zbio­ro­wość „sie­dzą” w poezji, są jej spo­iwem.

To prze­ko­na­nie – odmie­nia­ne przez roz­ma­ite lite­rac­kie dyk­cje, języ­ki i poety­ki – mani­fe­sto­wa­ło się pod­czas tego­rocz­nej edy­cji szcze­gól­nie moc­no. Po raz kolej­ny ujaw­nił się wspól­no­to­wy wymiar Sta­cji Lite­ra­tu­ra – festi­wa­lu, któ­ry nie negu­je wyjąt­ko­wo­ści poszcze­gól­nych uczest­ni­ków i uczest­ni­czek, ale stwa­rza prze­strzeń do wza­jem­nej inspi­ra­cji, wymia­ny myśli i roz­wo­ju. Wyraź­nie było widać to już pod­czas festi­wa­lo­wych debat „Ludzie ze Sta­cji” i „Nowe języ­ki poezji”. Co jest naj­więk­szą war­to­ścią festi­wa­lu? Dla jed­nych to: „Moż­li­wość spo­tka­nia osób i roz­ma­wia­nia o twór­czo­ści swo­jej i innych, wymia­na doświad­czeń, wyj­ście na kil­ka dni ze stre­fy wła­sne­go codzien­ne­go życia w sfe­rę lite­ra­tu­ry i sztu­ki”. Dla innych po pro­stu: „Lite­ra­tu­ra, lite­ra­tu­ra, lite­ra­tu­ra!” czy „atmos­fe­ra rów­no­ści, akcep­ta­cji, któ­ra spra­wia, że chcę na Sta­cję zawsze wra­cać”.

Nie było­by Sta­cji Lite­ra­tu­ra bez Pra­cow­ni, któ­re na dobre zro­sły się z impre­zą Biu­ra Lite­rac­kie­go. To w nich uczest­ni­cy festi­wa­lu mogą sku­pić się na naj­waż­niej­szych obsza­rach swo­jej twór­czej aktyw­no­ści. Rekor­do­wa była zno­wu licz­ba zgło­szeń, ale tak­że lau­re­atów i lau­re­atek, któ­rych nowe książ­ki zaczę­ły być wyda­wa­ne jesie­nią tego roku. W pro­jek­cie Pierw­sza książ­ka wyróż­nie­ni zosta­li: Michał Myt­nik, Aga­ta Puwal­ska, Kata­rzy­na Szwe­da i Anto­ni­na M. Tosiek. Wkrót­ce jako pro­za­icy zade­biu­tu­ją Krzysz­tof Chro­now­ski i Maria Krzyw­da. Lau­re­ata­mi pro­jek­tu Po debiu­cie i Pra­cow­ni Badań Lite­rac­kich zosta­li: Anna Ada­mo­wicz, Aga­ta Jabłoń­ska i Rado­sław Jur­czak. W 15. edy­cji Poło­wu wyróż­nio­na zosta­ła szóst­ka auto­rek i auto­rów (Sara Akram, Tomasz Gro­mad­ka, Karo­li­na Kapu­sta, Julian Rosiń­ski, Zuzan­na Strehl, Nina Woj­ta­la).

Trzy książ­ki wymie­nio­nych lau­re­atów już się uka­za­ły, a jeśli doda­my do tego wyda­ne w pierw­szej poło­wie roku debiu­ty Kata­rzy­ny Szau­liń­skiej, Alek­san­dra Tro­ja­now­skie­go oraz pierw­szy po latach debiut pro­zą w Biu­rze autor­stwa Elż­bie­ty Łap­czyń­skiej, to jesz­cze lepiej będzie widać, że pra­ca z począt­ku­ją­cy­mi auto­ra­mi sta­no­wi dzi­siaj naj­waż­niej­szy obszar dzia­łal­no­ści wydaw­nic­twa. Inny­mi nowy­mi ini­cja­ty­wa­mi były serie: „Kla­sy­ka euro­pej­skiej poezji”, „Nowe pro­za­tor­skie gło­sy z Euro­py” oraz oko­licz­no­ścio­wy cykl sied­miu ksią­żek „25}25”. Aż dzie­sięć pozy­cji wydaw­ni­czych to prze­kła­dy. War­to też odno­to­wać aż sześć ksią­żek w serii „Pro­za”, w tym powra­ca­ją­cą z pierw­szą książ­ką po Nagro­dzie Nike Bron­ką Nowic­ką, któ­ra wcze­śniej koja­rzo­na była jako poet­ka. Osiem tomów z róż­nych pro­jek­tów zare­ko­men­do­wa­nych zosta­ło do wyda­nia innym ofi­cy­nom w ramach Kolek­ty­wu wydaw­ni­cze­go, nie­for­mal­nej gru­py, któ­rą Biu­ro chce wspie­rać róż­ny­mi dzia­ła­nia­mi.

„Biu­ro się nie sta­rze­je, a wręcz prze­ciw­nie, odra­dza się z kolej­nym poko­le­niem i zda­je się wyprze­dzać swój czas” – napi­sał w jed­nej z oko­licz­no­ścio­wych publi­ka­cji Karol Mali­szew­ski. Za tymi dzia­ła­nia­mi według Grze­go­rza Choj­now­skie­go stoi „ener­gia doj­rza­ło­ści po przej­ściach, dba­ją­ca o potrze­by mery­to­rycz­ne i roman­tycz­ne, war­to­ści mistrzow­skie i debiu­tanc­kie. A przy tym nie­si­lą­ca się już na pokaz, świa­do­ma tego, że siłą jest kon­takt”. Jed­na z naj­waż­niej­szych posta­ci euro­pej­skiej lite­ra­tu­ry Alek­san­dra Büchler akcen­tu­je „pasję do lite­ra­tu­ry, ale tak­że świa­do­mość, że nie może ona wzra­stać w próż­ni – wyma­ga redak­cji, publi­ka­cji, prze­kła­du, dys­ku­sji, ana­li­zy, kry­tycz­ne­go komen­ta­rza”. Zda­niem pro­fe­so­ra Tade­usza Sław­ka „w pew­nym sen­sie” podej­ście Biu­ra do lite­ra­tu­ry „jest dra­ma­tycz­nie ‘nie na cza­sie’ – któż dzi­siaj bowiem w sfe­rze publicz­nej prak­ty­ku­je wraż­li­wość, gdy liczy się jedy­nie bez­względ­na i pro­gra­mo­wo nie­wraż­li­wa ‘sku­tecz­ność’”.

BIUROWE KSIĄŻKI 2020 ROKU

ALMANACHY

 ▪ Paweł Har­len­der, Nata­lia Kubi­cius, Paweł Kusiak, Michał Myt­nik, Mar­le­na Nie­miec

Klau­dia Piesz­czoch, Aga­ta Puwal­ska, Jakub Sęczyk – Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2019

▪ Róż­ni AUTORZY – Wiersz i opo­wia­da­nie doraź­ne 2020

POEZJE

25}25

▪ Kon­rad GÓRA – Woj­na (pieśń lisów)

▪ Tymo­te­usz KARPOWICZ – Zmy­ślo­ny czło­wiek [Joan­na Roszak]

▪ Mar­ta PODGÓRNIK – Prze­po­wieść w ścin­kach

▪ Tade­usz RÓŻEWICZ – Cre­do [Jan Sto­lar­czyk]

▪ Euge­niusz TKACZYSZYN-DYCKI – Gdy­by ktoś o mnie pytał

▪ Rafał WOJACZEK – Praw­dzi­we życie boha­te­ra [Bogu­sław Kierc]

▪ Boh­dan ZADURA – Sek­cja zabójstw

PIERWSZA KSIĄŻKA

▪ Kata­rzy­na SZAULIŃSKA – Dru­ga oso­ba  

▪ Kata­rzy­na SZWEDA – Bosor­ka

▪ Alek­san­der Tro­ja­now­ski – Par­kin­gi pod­ziem­ne jako mia­sta spo­tkań

DRUGA KSIĄŻKA

▪ Rado­sław JURCZAK – Zakła­dy holen­der­skie        

▪ Anna ADAMOWICZ – Nebu­la

KLASYKA EUROPEJSKIEJ POEZJI

▪ Wil­liam BLAKE – Wyspa na Księ­ży­cu [Tade­usz Sła­wek]

▪ Salva­dor espriu – Skóra byka [Filip Łobo­dziń­ski]

▪ Mirol­jub Todo­ro­vić – świ­nia jest naj­lep­szym pły­wa­kiem [Kin­ga Sie­wior i Jakub Korn­hau­ser]

▪ Oton ŽUPANČIČ – Kie­lich upo­je­nia [Kata­ri­na Šala­mun-Bie­drzyc­ka]

JĘZYKI OBCE

▪ Char­les Bern­ste­in – Świat w ogniu [Kac­per Bart­czak]

▪ Sie­mion Cha­nin – ale nie to [Boh­dan Zadu­ra]

POZOSTAŁE

▪ Adam KACZANOWSKI – Zabaw­ne i zba­wien­ne

▪ Joan­na ROSZAK – plo­so    

PROZA

▪ Eli­za­beth Bishop – Ame­ry­kań­ska Szko­ła Pisa­nia. Szki­ce i opo­wia­da­nia [Andrzej Sosnow­ski, Mar­cin Szu­ster, Juliusz Pie­li­chow­ski]

▪ Réka MÁN-VÁRHEGYI – Magne­tycz­na góra [Elż­bie­ta Sobo­lew­ska]      

▪ Nata­ša KRAMBERGER – Nie­bo w jeży­nach [Agniesz­ka Będ­kow­ska-Kop­czyk]

▪ John LENNON – Prze­stwo­rzo­ne rze­czy [Filip Łobo­dziń­ski]

▪ Bron­ka NOWICKA – Kodeks Pomy­lo­nych

▪ Elż­bie­ta Łap­czyń­ska – Bestia­riusz nowo­huc­ki

SZKICE

▪ Róż­ni AUTORZY – Ludzie ze Sta­cji