Radmila PETROVIĆ: „Moja mama wie, co się wyprawia w miastach”
W Nowym europejskim kanonie literackim, przygotowywanym przez Biuro Literackie wraz z wydawcami, festiwalami i przedstawicielami instytucji literackich z dwudziestu jeden europejskich krajów, ukazała się właśnie jedna z najważniejszych serbskich książek ostatnich lat – Moja mama wie, co się wyprawia w miastach Radmili Petrović.
W Nowym europejskim kanonie literackim, przygotowywanym przez Biuro Literackie wraz z wydawcami, festiwalami i przedstawicielami instytucji literackich z dwudziestu jeden europejskich krajów, ukazała się właśnie jedna z najważniejszych serbskich książek ostatnich lat – Moja mama wie, co się wyprawia w miastach Radmili Petrović. Autorką przekładu jest Aleksandra Wojtaszek. Okazją do spotkania z serbską poetką będzie TransPort Literacki 28 w Kołobrzegu zaplanowany w przedostatni weekend września.
Wiersze Radmili Petrović skoncentrowane są wokół trzech kręgów tematycznych: dorastania na wsi, losów kobiet w patriarchalnym społeczeństwie oraz różnych obliczy miłości. Na dzieciństwo autorka kieruje spojrzenie dziewczyny, która wyjechała do dużego miasta, ale część siebie pozostawiła na rodzinnych polach i łąkach. Odtąd nie przynależy już do żadnego z tych miejsc. Być może jednak jej osobność zaczęła się wcześniej: kiedy zamiast być upragnionym synem, urodziła się jako kolejna córka. Dziś potrafi rozebrać traktor, w kieszeni ma scyzoryk, a w staniku druty.
Książka ukazuje dziewczyńskość rozbitych kolan i strzelania z procy prosto w ustalone kanony zachowań oraz sztywne społeczne hierarchie. Poetyckie alter ego Petrović jest właśnie takie: trochę bezczelne, nad wyraz szczere, czasem buńczuczne, ale pod tą powłoką skrywa pokłady wrażliwości i uważności na świat, przede wszystkim natury. Interesują ją też relacje między ludźmi, szczególnie te naznaczone nierównością i przemocą – wiersze poetki głośno oskarżają nie tylko ojców, ale także matki i babki, które przez wieki godziły się na upokarzające traktowanie ze strony mężczyzn.
Połączona z wysublimowaną ironią autentyczność i komunikatywność sprawiają, że Petrović dociera do szerokiego grona odbiorców – jej wiersze wielokrotnie stawały się viralem w mediach społecznościowych. To poezja zaangażowana, ale pełna subtelnej liryczności i dopracowanej metaforyki, choć jej głównym celem jest dekonstrukcja własnej i cudzych pozycji: płciowych, klasowych, narodowych oraz seksualnych. Ostatecznie tylko miłość okazuje się bitwą, którą warto przegrać.
„Zawsze uważałam, że wszystko, co może wydarzyć się w życiu, powinno pojawić się także w poezji. W miłości wszystko jest możliwe, ludzie na wsi wiedzą to najlepiej. Chciałam, żeby młodzi ludzie, którzy odkrywają swoją inność, mogli odnaleźć w mojej poezji otuchę, i wnioskując z reakcji czytelników, tak się stało. Sytuacja osób LGBTQ+ w Serbii nie jest, niestety, godna pozazdroszczenia, dlatego wszyscy jesteśmy zobowiązani, aby w ramach swoich możliwości walczyć o jej poprawę” – mówi autorka w rozmowie z Aleksandrą Wojtaszek opublikowaną w biBLiotece.
„Radmila Petrović w książce opowiedziała rzeczywistość słowami podmiotki, z którą – jestem o tym przekonana – wiele polskich czytelniczek bez problemu się utożsami (nawet jeśli nie wiedzą, co się wyprawie w miastach)” – pisze w biBLiotece Anna Mochalska. „Wiersze Petrović dokumentują całkiem długą listę ograniczeń, zdaje się więc, że autorka chciała tekst pozbawić możliwie wielu z nich. Z sukcesem. Efektem jest bardzo dobra książka, po której już wiem, że to, co wyprawia się w miastach, jest niczym w porównaniu z tym, co wyprawia się na wsiach. Wpisujcie wioski”.
Radmila Petrović urodziła się w 1996 roku w Užicach, a dorastała w niewielkiej wiosce Stupčevici w zachodniej Serbii. W wieku szesnastu lat zwyciężyła w konkursie na najlepszy nieopublikowany tomik poetycki. Publikowała w licznych antologiach i czasopismach literackich, uczestniczyła w festiwalach poetyckich w całej Europie oraz rezydencjach artystycznych w Skopje, Berlinie i Wiedniu. Jej wiersze były tłumaczone m.in. na angielski, francuski, grecki, włoski, słoweński, hiszpański i hebrajski. Obecnie mieszka w Belgradzie, gdzie ukończyła studia z ekonomii.
Aleksandra Wojtaszek urodziła się w 1991 roku w Nowym Targu, a wychowała we Frydmanie na Spiszu. Bałkanistka, doktorka literaturoznawstwa, wykładowczyni w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ. Publikuje m.in. na łamach „Tygodnika Powszechnego” i „Herito”. Jako tłumaczka jest stypendystką międzynarodowego programu Connecting Emerging Literary Artists (CELA) i laureatką Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO. Obecnie mieszka w Krakowie, czasami w Zagrzebiu.
