Rafał WOJACZEK: Prawdziwe życie bohatera

11 maja, w 49. rocz­ni­cę śmier­ci Rafa­ła Wojacz­ka, w Biu­rze Lite­rac­kim swo­ją pre­mie­rę mia­ła książ­ka Praw­dzi­we życie boha­te­ra. To kolej­na pozy­cja w serii „25}25” z publi­ka­cja­mi naj­waż­niej­szych auto­rów, któ­rych twór­czość była przy­bli­ża­na pol­skim czy­tel­ni­kom przez obcho­dzą­ce wła­śnie dwu­dzie­sto­pię­cio­le­cie dzia­łal­no­ści wydaw­nic­two.

11 maja, w 49. rocz­ni­cę śmier­ci Rafa­ła Wojacz­ka, w Biu­rze Lite­rac­kim swo­ją pre­mie­rę mia­ła książ­ka Praw­dzi­we życie boha­te­ra. To kolej­na pozy­cja w serii „25}25” z publi­ka­cja­mi naj­waż­niej­szych auto­rów, któ­rych twór­czość była przy­bli­ża­na pol­skim czy­tel­ni­kom przez obcho­dzą­ce wła­śnie dwu­dzie­sto­pię­cio­le­cie dzia­łal­no­ści wydaw­nic­two. Redak­to­rem tomu jest przy­ja­ciel auto­ra i opie­kun jego spu­ści­zny Bogu­sław Kierc, któ­ry pra­co­wał przy wszyst­kich książ­kach Rafa­ła Wojacz­ka wyda­wa­nych przez Biu­ro Lite­rac­kie. Praw­dzi­we życie boha­te­ra to kolej­na pre­mie­ra przy­go­to­wy­wa­na na wrze­śnio­wy festi­wal Sta­cja Lite­ra­tu­ra.

Praw­dzi­wość, boha­ter­skość i życie (zawar­te w tytu­le tomu) to poję­cia, z któ­ry­mi Rafał Woja­czek nie­ustan­nie się wadził. „Nie­skru­szo­na miłość” ojczy­zny, upra­wia­na w codzien­nym doświad­cze­niu, z dala od inte­li­genc­kiej iro­nii poko­le­nia Nowej Fali, do któ­rej Woja­czek nale­żał jedy­nie rocz­ni­ko­wo, nigdy toż­sa­mo­ścio­wo – oto roz­pi­sy­wa­ne w tym zbio­rze boha­ter­stwo. Życie – spę­ta­ne lęka­mi i obse­sja­mi, zaci­ska­ją­ce się w pętlę mowy wią­za­nej – domknię­te puen­tą zbyt szyb­ko, w pół sło­wa. Wresz­cie praw­da, któ­rą oka­zu­je się osta­tecz­nie sama poezja – poezja Wojacz­ka, któ­ry do dziś nie ma sobie rów­nych wśród naśla­dow­ców i wier­nych suk­ce­so­rów.

Karol Mali­szew­ski w biBLio­te­ce pisze m.in.: „Czy­tam i widzę kogoś jak­by stąd i z teraz, zza ścia­ny, dziw­ne­go, duże­go sąsia­da z rady­kal­nym pomy­słem na umie­ra­nie, widzę speł­nia­ją­cą się na moich oczach ofia­rę. Dla­te­go tak dziw­nie czu­je się prze­cięt­ny czy­tel­nik w obec­no­ści tych wier­szy, jeśli nie zna zasad uczest­nic­twa w rytu­ale, jeśli jest poza hie­ro­fa­nią. To nie ‘lite­ra­tu­ra’ i nie tyl­ko zwy­kłe wier­sze, acz­kol­wiek da się je uzie­mić i tak opi­sać. To coś, co wyda­rzy­ło się poza histo­rycz­no-poli­tycz­nym porząd­kiem, cho­ciaż ktoś taki, jak mówią, na pew­no był, żył, miał dowód oso­bi­sty, a teraz ma grób na wro­cław­skim cmen­ta­rzu. Nawet Kierc by potwier­dził”.

Pre­mie­rze towa­rzy­szy roz­mo­wa, jaką z Bogu­sła­wem Kier­cem prze­pro­wa­dził Artur Bursz­ta. „Od począt­ku naszej zna­jo­mo­ści tym, co było istot­nym jej spo­iwem, jawi­ła się dla mnie poezja. Trak­to­wa­na jako spra­wa kate­go­rycz­na: życia i śmier­ci. Brzmi to nie­zno­śnie, pre­ten­sjo­nal­nie, ale dla tam­tych dwóch (‘dobrze wycho­wa­nych’) mło­dzień­ców było poważ­ną racją i sen­sem bycia” – mówi w niej Kierc. „W byciu z nim istot­ne były dla mnie jego wier­sze. Nie jego legen­da czy przy­jem­ność (?) bywa­nia z nim. Wie­dział, że czy­tam jego wier­sze dość prze­ni­kli­wie, odczu­wa­jąc i rozu­mie­jąc ich istot­ność i waż­ność (bro­nił się nawet, wsty­dli­wie, przed tą moją inter­pre­ta­tor­ską prze­ni­kli­wo­ścią)”.

Rafał Woja­czek uro­dził się 6 grud­nia 1945 roku w Miko­ło­wie, zmarł w nocy z 10 na 11 maja 1971 roku we Wro­cła­wiu. Ten jeden z naj­wy­bit­niej­szych auto­rów XX wie­ku do dzi­siaj nie ma sobie rów­nych wśród naśla­dow­ców i wier­nych suk­ce­so­rów. Debiu­to­wał w grud­niu 1965 roku w pierw­szym nume­rze nowe­go mie­sięcz­ni­ka „Poezja”, afir­ma­tyw­nie reko­men­do­wa­ny przez Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza, uzna­wa­ne­go wte­dy za pra­wo­daw­cę losów poezji naj­now­szej. Nie­po­kor­ny Woja­czek nazwał go Mistrzem Mowy Pol­skiej, dedy­ku­jąc mu Nie skoń­czo­ną kru­cja­tę. Reko­men­da­cja Kar­po­wi­cza zagwa­ran­to­wa­ła debiu­tan­to­wi odręb­ność – wyraź­ną i, jak się oka­za­ło, wyjąt­ko­wo trwa­łą.

Do Wro­cła­wia Woja­czek przy­je­chał po pierw­szym, nie­za­li­czo­nym z powo­du łaci­ny, seme­strze na Wydzia­le Filo­lo­gicz­nym Uni­wer­sy­te­tu Jagiel­loń­skie­go. Zagro­żo­ny sil­ny­mi sta­na­mi lęko­wy­mi autor leczył się we Wro­cław­skiej Kli­ni­ce Psy­chia­trycz­nej. Woja­czek, któ­ry dzie­lił los Poko­le­nia 1968, nie soli­da­ry­zo­wał się z poeta­mi Nowej Fali w ich poj­mo­wa­niu ojczy­zny i obo­wiąz­ków wobec niej. Jak pisał Kar­po­wicz: „Już w pierw­szych wier­szach Wojacz­ka trud­no było roz­po­znać, kie­dy mówi o poezji, a kie­dy o śmier­ci, kie­dy o śmier­ci, a kie­dy o miło­ści, kie­dy o kobie­cie, a kie­dy o ojczyź­nie”.

Za życia Rafał Woja­czek wydał Sezon (1969) i Inną baj­kę (1970). Tomy pośmiert­ne to: Nie skoń­czo­na kru­cja­ta (1972), Któ­re­go nie było (1972) i Resz­ta krwi (1999). Od 2005 roku Biu­ro Lite­rac­kie przy­bli­ża­ło czy­tel­ni­kom jego poezję i pro­zę. Uka­za­ło się kil­ka tomów wier­szy zebra­nych uzu­peł­nia­nych o nie­zna­ne utwo­ry, a tak­że po raz pierw­szy w cało­ści pro­za Sana­to­rium (2010). Ofi­cy­na wyda­ła też książ­kę Woja­czek wie­lo­krot­ny (2008) – zbiór roz­mów o auto­rze wraz z zapi­sa­mi wideo. Do histo­rii prze­szły pre­zen­ta­cje twór­czo­ści Wojacz­ka pod­czas Por­tów Lite­rac­kich, w tym czy­ta­nie z 2005 roku z udzia­łem kil­ku­dzie­się­ciu pol­skich i zagra­nicz­nych poetów.

Bogu­sław Kierc uro­dził się 22 stycz­nia 1943 roku w Biel­sku-Bia­łej. Jest poetą, kry­ty­kiem lite­rac­kim, akto­rem, reży­se­rem, peda­go­giem, edy­to­rem utwo­rów Rafa­ła Wojacz­ka, dra­ma­tur­giem. Został uho­no­ro­wa­ny m.in. Nagro­dą PolCul Foun­da­tion, Meda­lem im. Anny Kamień­skiej, Nagro­dą im. Jana Dorma­na, Krzy­żem Kawa­ler­skim Orde­ru Odro­dze­nia Pol­ski, Meda­lem „Zasłu­żo­ny Kul­tu­rze Glo­ria Artis”. Jest auto­rem kil­ku­na­stu tomów poezji. Zade­biu­to­wał zbio­rem Nagość sto­krot­na w 1971 roku. Biu­ro Lite­rac­kie wyda­ło jego nastę­pu­ją­ce książ­ki: Zaskro­niec (2003), Szew­ski ponie­dzia­łek (2005), Plank­ton (2006), Cło (2008), Rtęć (2010), Manat­ki (2013).

Kierc opu­bli­ko­wał poza tym książ­ki ese­istycz­no-poetyc­kie: Bazgro­ły dla skła­da­cza mode­li lata­ją­cych (2010), Cię-mność (2014), Kara­wa­dżje (2016), Note­spro­spe­ra (2018), a tak­że tomy szki­ców: Przy­boś i (1976), Teatr darem­ny (1980), Wznio­sły upa­dek anio­ła (1992), Moje kochan­ki (2001), Cel sfer (2003), Cia­ło z moje­go cia­ła (2005), Rafał Woja­czek. Praw­dzi­we życie boha­te­ra (2007). Wyre­ży­se­ro­wał oko­ło stu sztuk teatral­nych w teatrach nie­lal­ko­wych i lal­ko­wych. Istot­ną stro­ną jego dzia­łal­no­ści arty­stycz­nej jest teatr jed­ne­go akto­ra, w któ­rym zre­ali­zo­wał wie­le nagra­dza­nych – uzna­nych za „wska­zu­ją­ce dro­gę” – przed­sta­wień. Miesz­ka we Wro­cła­wiu.