Rumena BUŽAROVSKA: Mój pan mąż

W Biu­rze Lite­rac­kim powra­ca „Nowy euro­pej­ski kanon lite­rac­ki”, a wraz z nim – jed­na z naj­waż­niej­szych mace­doń­skich pisa­rek Rume­na Buža­ro­vska, któ­ra była gości­nią Sta­cji Lite­ra­tu­ra 21 w 2016 roku jako fina­list­ka pro­jek­tu „Nowe gło­sy z Euro­py”.

W Biu­rze Lite­rac­kim powra­ca „Nowy euro­pej­ski kanon lite­rac­ki”, a wraz z nim – jed­na z naj­waż­niej­szych mace­doń­skich pisa­rek Rume­na Buža­ro­vska, któ­ra była gości­nią Sta­cji Lite­ra­tu­ra 21 w 2016 roku jako fina­list­ka pro­jek­tu „Nowe gło­sy z Euro­py”. Pięt­na­stą książ­ką w pre­sti­żo­wej serii, współ­two­rzo­nej przez insty­tu­cje lite­rac­kie z dwu­dzie­stu jeden kra­jów, jest nagra­dza­na i tłu­ma­czo­na na wie­le języ­ków oraz wysta­wia­na w teatrach powieść Mój pan mąż w prze­kła­dzie Doro­ty Jovan­ki Ćir­lić.

Zda­niem Moni­ki Ładoń: „Tytu­ło­wy mąż – roz­pi­sa­ny przez Buža­ro­vską w jede­na­stu por­tre­tach – uosa­bia naj­gor­szą, naj­bar­dziej tok­sycz­ną męskość. To męż­czyź­ni nie­zno­szą­cy kry­ty­ki, prze­mo­cow­cy z prze­ro­stem ego. Buža­ro­vska przed­sta­wia ich wyjąt­ko­wo bez­względ­nie, nie­ja­ko odwra­ca­jąc bie­gu­ny naszych kul­tu­ro­wych przy­zwy­cza­jeń, bo tym razem mamy do czy­nie­nia z tak­su­ją­cym spoj­rze­niem kobiet-nar­ra­to­rek na męż­czyzn. Nie­czu­ła oce­na żony doty­czy wyglą­du sta­rze­ją­ce­go się męż­czy­zny, ale jej ostrze się­ga zwy­kle znacz­nie głę­biej”.

Tytu­ło­wi mężo­wie to zapa­trze­ni w sie­bie despo­ci, któ­rzy oszu­ku­ją i zdra­dza­ją, jak­by nie pozna­li innych wzor­ców funk­cjo­no­wa­nia w świe­cie. Tak ich wycho­wa­no w spo­łe­czeń­stwie patriar­chal­nym i tak wycho­wa­ją zapew­ne swo­ich synów, któ­rzy poja­wia­ją się w opo­wia­da­niach jako cisi, choć czę­sto trud­ni boha­te­ro­wie. Kobie­ty nie oka­zu­ją się zresz­tą dużo lep­sze. Dziel­nie wal­czą o swo­je miej­sce w świe­cie, ale bywa­ją próż­ne, bez­dusz­ne, zakła­ma­ne, zdra­dziec­kie, pod­stęp­ne, w osta­tecz­no­ści goto­we nawet zabić.

W opi­sy­wa­nym tu świe­cie nikt nie jest zatem nie­win­ny. Choć w książ­ce nie bra­ku­je czu­ło­ści oka­zy­wa­nej boha­te­rom i zro­zu­mie­nia dla ich moty­wa­cji, to domi­nu­je w niej prze­ko­na­nie o ciem­nej stro­nie ludzi, któ­rzy są ste­ro­wa­ni przez geny nie do prze­zwy­cię­że­nia, mrocz­ne popę­dy, nawy­ki oraz ste­reo­ty­py. To nie są histo­rie, któ­rych nie zna­my – jak mówi jed­na z boha­te­rek. My je zna­my, cza­sem z wła­sne­go doświad­cze­nia, jed­nak Rume­na Buža­row­ska, snu­jąc opo­wieść o świe­cie zdo­mi­no­wa­nym przez męż­czyzn, odnaj­du­je wła­sny, sil­ny głos.

„Poja­wie­nie się pisa­rek nie jest feno­me­nem wyłącz­nie połu­dnio­wo-wschod­niej Euro­py, to zja­wi­sko sta­ło się fak­tem w lite­ra­tu­rze świa­to­wej – mówi autor­ka w wywia­dzie opu­bli­ko­wa­nym w biBLio­te­ce. – Gdy­by nie wywal­czy­ły nam praw nasze pra­bab­ki i bab­ki, dzi­siaj nie mia­ły­by­śmy prze­strze­ni, środ­ków ani cza­su, żeby pisać. Dale­ko nam jesz­cze do rów­no­upraw­nie­nia, ale jeśli cho­dzi o lite­ra­tu­rę, to przy­naj­mniej tu jako kobie­ty wywal­czy­ły­śmy sobie tro­chę wię­cej prze­strze­ni, niż nam przy­pa­da­ło, w odróż­nie­niu od innych sztuk (choć­by fil­mu)”.

Rume­na Buža­ro­vska uro­dzi­ła się w 1981 roku w Sko­pje. Jest pisar­ką, tłu­macz­ką lite­ra­tu­ry i komen­ta­tor­ką spo­łecz­ną. Ma w dorob­ku czte­ry tomy opo­wia­dań. Jej zbiór <em>Mój pan mąż</em> został prze­tłu­ma­czo­ny na czter­na­ście języ­ków i docze­kał się sze­ściu adap­ta­cji sce­nicz­nych w kil­ku euro­pej­skich kra­jach. Tłu­ma­czy­ła na język mace­doń­ski m.in. L. Car­rol­la, T. Capo­te­’a, J.M. Coet­ze­ego, F. O’Con­nor i R. Gwy­na. Wykła­da lite­ra­tu­rę ame­ry­kań­ską na uni­wer­sy­te­cie w Sko­pje. Jest też współ­ini­cja­tor­ką pro­jek­tu opo­wia­da­nia histo­rii dla kobiet „Pič Prič”.

Doro­ta Jovan­ka Ćir­lić uro­dzi­ła się w 1954 roku w Kiel­cach. Jest tłu­macz­ką lite­ra­tu­ry pięk­nej, redak­tor­ką i publi­cyst­ką. Ukoń­czy­ła filo­lo­gię pol­ską Uni­wer­sy­te­tu War­szaw­skie­go. Jej książ­ko­wy debiut trans­la­tor­ski – „Kie­dy kwit­ną tykwy” Dra­go­sla­va Miha­ilo­vi­cia – uka­zał się w 1977 roku, od tego cza­su tłu­macz­ka pra­cu­je też w mie­sięcz­ni­ku teatral­nym „Dia­log”, gdzie zaj­mu­je się pol­ską dra­ma­tur­gią oraz teatrem bał­kań­skim. Współ­pra­co­wa­ła bądź współ­pra­cu­je z czo­ło­wy­mi cza­so­pi­sma­mi pol­ski­mi, m.in. z „Gaze­tą Wybor­czą”, gdzie przez trzy lata była redak­tor­ką dzia­łu kul­tu­ry.

Współ­pra­co­wa­ła z lon­dyń­skim wydaw­nic­twem PULS (od 1991 roku), gdzie zaczę­ła pisać o Bał­ka­nach. W 1998 roku otrzy­ma­ła nagro­dę ZAiKS‑u za naj­lep­szy prze­kład w dzie­dzi­nie dra­ma­tur­gii, w 2013 – nagro­dę za cało­kształt pra­cy trans­la­tor­skiej. Jest człon­ki­nią Sto­wa­rzy­sze­nia Pisa­rzy Pol­skich. Prze­tłu­ma­czy­ła ponad czter­dzie­ści ksią­żek pro­za­tor­skich i tyleż sztuk teatral­nych. Od cza­su do cza­su podej­mu­je się tłu­ma­cze­nia poezji.

Zamów książ­kę