Stacja Literatura 24 z instrukcją mówienia „nie”
Między 12 a 15 września w Stroniu Śląskim i Siennej odbędzie się festiwal Stacja Literatura 24. Wydarzenie jak co roku zaprzecza stereotypom, że poezja, przekłady awangardowej prozy oraz nowe głosy z Polski i Europy to ryzyko frekwencyjnej klapy. Na kilka dni przed 24. edycją na pewno znajdą się tacy, którzy znowu będą powątpiewać w sukces imprezy, ale już wiadomo, że na Stację wybiera się rekordowa publiczność, i to taka, której pozazdrościć może niejeden festiwal na świecie.
Między 12 a 15 września w Stroniu Śląskim i Siennej odbędzie się festiwal Stacja Literatura 24. Wydarzenie jak co roku zaprzecza stereotypom, że poezja, przekłady awangardowej prozy oraz nowe głosy z Polski i Europy to ryzyko frekwencyjnej klapy. Na kilka dni przed 24. edycją na pewno znajdą się tacy, którzy znowu będą powątpiewać w sukces imprezy, ale już wiadomo, że na Stację wybiera się rekordowa publiczność, i to taka, której pozazdrościć może niejeden festiwal na świecie.
„Na co dzień uczestnicy warsztatów w Siennej pracują jako nauczyciele, urzędnicy, przedsiębiorcy, uczą się i studiują. Podczas czterech festiwalowych dni współtworzą jedną wielką rodzinę, dla której literatura jest sprawą najważniejszą” – pisał rok temu w „Gazecie Wyborczej” Grzegorz Nurek, a dziennikarz Polskiego Radia Grzegorz Chojnowski dodawał: „Stacja Literatura to dziś jeden z najlepiej zorganizowanych i zaprogramowanych festiwali kulturalnych w Polsce”.
W Stacji przywoływany był wówczas wiersz Boba Dylana „Czasy nadchodzą nowe”, który po pięćdziesięciu latach okazał się wyjątkowo aktualny, bo „dawny ład staje na głowie”, „świat nie myśli już jednakowo” i „wszystko jest do bitwy gotowe”. I rzeczywiście: „czasy nadeszły nowe”. W styczniu w Gdańsku został zamordowany Paweł Adamowicz, który jako gość festiwalu w 2008 roku przekonywał, że za pomocą słów można zmieniać świat.
Dzisiaj nie pozostaje nic innego i trzeba głośno wraz z Patti Smith zawołać: „Nie gódź się!”. Utwór „Radio Bagdad”, z którego pochodzi to hasło, powstał w 2003 roku w odpowiedzi na akcję militarną wojsk NATO w Iraku. Wiersz był sprzeciwem wobec „barbarzyńskich wojsk depczących wspaniałą tradycję Bagdadu, miasta uczonych i artystów”. „Nie gódź się z bliźniego niedolą, nie gódź się z bliźniego niedowładem” – śpiewała Smith i wołała: „wyciągnij dłoń”.
W przedostatni weekend maja odbyło się narodowe pisanie wierszy i opowiadań, które stały się swoistą „instrukcją mówienia nie” przemocy fizycznej i psychicznej. Powstały teksty będące niezgodą na świat, w którym jest tyle wykluczanych i prześladowanych grup oraz mniejszości. Sprzeciwem wobec hejtu, poniżania, nietolerancji i łamania praw. Wyzysku i wykorzystywania. Niszczenia i głodu. Aktów terroru i wojen.
Trzydzieści trzy z tych tekstów znalazły się w specjalnym almanachu „Wiersze i opowiadania doraźne 2019”, który jest jedną z dziewiętnastu książkowych premier festiwalu. „Artyści, przemówcie! Zło narasta” – apelował niedawno jeden z dziennikarzy. Współcześni pisarze angażują się w bieżące sprawy jak nikt inny. Udowodniła to już wydana i prezentowana na festiwalu w 2016 roku antologia „Zebrało się śliny”.
Festiwal w Stroniu Śląskim zainauguruje dyskusja „O niezgodzie w literaturze” z udziałem Ramiego Al-Aszeka, Konrada Góry, Jana Rojewskiego, Beaty Stasińskiej oraz Aleksandry Szymańskiej, zaplanowana w piątek 13 września o godzinie 12:00. Poprowadzi ją Magdalena Rigamonti. W tym samym czasie w pobliskiej szkole podstawowej zaplanowano Lekcję języka poetyckiego z udziałem Anny Podczaszy, która zaprezentuje książkę dla dzieci „Grymasy”.
Przez kilka miesięcy na stronach magazynu literackiego biBLioteka trwał wybór trzydziestu książek poetyckich wydanych od 1989 do 2019 roku. W następstwie akcji powstało zestawienie „trzydziestu książek na trzydziestolecie”, które jest swoistym kanonem współczesnej poezji polskiej. Podczas Stacji Literatura poznamy najważniejsze tomy wskazane przez piątkę jurorów: Annę Kałużę, Karola Maliszewskiego, Joannę Mueller, Joannę Orską i Jakuba Skurtysa.
Stacja Literatura to nie tylko najstarszy tego typu festiwal w Polsce, ale także miejsce prezentacji twórczości bodaj największej liczby autorów. Swoje prezentacje w Forcie, Porcie, a teraz także w Stacji miało już ponad pół tysiąca twórców. W tym roku będzie to blisko sto osób. Wśród gości znajdą się m.in. „nowe głosy z Europy” – dwójka poetów z Palestyny i Syrii: Rami Al-Aszek i Fadi Dżomar, którzy od kilku lat mieszkają w Berlinie.
Znowu dużo będzie książek przekładowych. Na festiwalu, na który przygotowano w tym roku dwadzieścia premier, zabrzmi twórczość takich autorów jak: Elizabeth Bishop, Emily Dickinson, Pere Calders, Péter Nádas, Raymond Queneau, Patti Smith. Kilka lat temu za sprawą bloku wydarzeń festiwal zapoczątkował renesans twórczości Zuzanny Ginczanki. Teraz jej wiersze powrócą za sprawą specjalnego widowiska muzyczno-teatralnego.
Nie zabraknie nowych książek poetyckich takich autorów jak: Anna Adamowicz, Kacper Bartczak, Konrad Góra, Roman Honet, Joanna Łańcucka, Nina Manel, Anna Podczaszy, Jakub Pszoniak, Jan Rojewski, Bianka Rolando, a także Joanna Mueller i Marta Podgórnik, które świętować będą swoje jubileusze. Poznamy też „nowe głosy z Polski” (Maria Halber, Marcin Pierzchliński, Marcin Podlaski, Katarzyna Szaulińska, Antonina M. Tosiek, Aleksander Trojanowski).
Na scenie festiwalowej wystąpią także tłumacze i tłumaczki: Filip Kazimierczak, Filip Łobodziński, Anna Sawicka, Elżbieta Sobolewska, Tadeusz Sławek, Anna Wasilewska, a w roli prowadzących: Anna Kałuża, Natalia Malek, Karol Maliszewski, Dawid Mateusz, Joanna Mueller, Joanna Orska, Juliusz Pielichowski, Magdalena Rigamonti i Jakub Skurtys. Za oprawę muzyczną odpowiada Paweł Szamburski. Oprawę graficzną przygotowała Iwona Chmielewska.
Zaplanowano jedenaście Pracowni, w tym pięć w ramach projektów wydawniczych: „14. Połów. Poetyckie debiuty 2019”, „Debiuty prozą”, „Drugi i kolejny tom poetycki”, „Druga książka w Biurze Literackim”, „Poetyckie debiuty laureatów projektów”. Odbędą się także finały projektów: „Księgarnia z poezją” dla małych sklepów z książkami z całej Polski oraz „Tłumacz z uczelni” dla osób rozpoczynających przygodę z przekładem literackim.
Tegoroczna edycja Stacji Literatura to 64 wydarzenia, które tradycyjnie odbywać się będą w CETiK‑u w Stroniu Śląskim oraz w kompleksie Czarna Góra w Siennej. Kiedy po raz pierwszy festiwal zawitał do liczącej 25 stałych mieszkańców miejscowości, do dyspozycji miał jedynie apartamenty, rok później pojawił się nowoczesny Aparthotel. Teraz kompleks uzupełnia Czarna Perła – zupełnie nowy obiekt, w którym został zaplanowany wieczorny blok wydarzeń Czarna Góra Literatury.
Nowością będzie blok Family Meeting, w którym zostaną zaprezentowane zaprzyjaźnione ze Stacją instytucje i inicjatywy: Fundacja Rodziny Kochańskich, Instytut Kultury Miejskiej z Gdańska oraz Staromiejski Dom Kultury z Warszawy. Zaplanowano m.in.: koncerty Ola Walickiego, Oli Bilińskiej, Piotra Chęcki, Jacka Prościńskiego, zespołu Szare Relaksy oraz wspomniane wcześniej widowisko „Ginczanka. Żar-Ptak” z udziałem Kamilli Baar-Kochańskiej, Doroty Jaremy i Pawła Szamburskiego.
„Wyjątkowa atmosfera” – te słowa dobrze oddają fenomen Stacji Literatura. „Największą wartością są ludzie” – podkreślano w opiniach po ubiegłorocznej edycji. „Już dawno duch wszystkich właściwie spotkań nie był tak demokratyczny i przepojony poczuciem wzajemnej życzliwości i równości. Gdzieś padły bariery, które – jak czasami zdarzało się w poprzednich latach – dzieliły młodsze, wstępujące dopiero na scenę pokolenie twórców od uznanych gości festiwalu”.
Wydarzenia odbywają się dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programów: „Partnerstwo dla książki”, „Promocja czytelnictwa” oraz „Ojczysty – dodaj do ulubionych”. Imprezę wspierają także Unia Europejska oraz Gmina Stronie Śląskie. Partnerami Stacji Literatura są ponadto: Literature Across Frontiers, Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury w Stroniu Śląskim, Czarna Góra Resort, Fundacja Rodziny Kochańskich, Instytut Kultury Miejskiej z Gdańska, Staromiejski Dom Kultury z Warszawy oraz Biuro Turystyczne Manikar i Dworek Galosa.