Szkice i opowiadania Elizabeth Bishop w Biurze Literackim

Po opu­bli­ko­wa­nym w 2018 roku tomie San­ta­rém, któ­ry zbie­rał prze­kła­dy wier­szy Eli­za­beth Bishop pió­ra Andrze­ja Sosnow­skie­go, uka­że się Ame­ry­kań­ska Szko­ła Pisa­nia. Szki­ce i opo­wia­da­nia. To dru­ga książ­ka tej autor­ki wyda­na nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go.

Eli­za­beth Bishop, zna­na pol­skim czy­tel­ni­kom przede wszyst­kim za spra­wą poezji, była tak­że autor­ką cenio­nych szki­ców i opo­wia­dań. Pozwa­la­ją one spoj­rzeć na wier­sze i bio­gra­fię jed­nej z naj­bar­dziej fascy­nu­ją­cych poetek dwu­dzie­sto­wiecz­nej lite­ra­tu­ry ame­ry­kań­skiej z nowej, czę­sto zaska­ku­ją­cej per­spek­ty­wy. Po opu­bli­ko­wa­nym w 2018 roku tomie San­ta­rém, któ­ry zbie­rał prze­kła­dy wier­szy Bishop pió­ra Andrze­ja Sosnow­skie­go, uka­że się Ame­ry­kań­ska Szko­ła Pisa­nia. Szki­ce i opo­wia­da­nia z prze­kła­da­mi Juliu­sza Pie­li­chow­skie­go, Mar­ci­na Szu­stra i wspo­mnia­ne­go Andrze­ja Sosnow­skie­go. To dru­ga książ­ka tej autor­ki wyda­na nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go.

Żywioł pro­za­tor­ski był obec­ny w twór­czo­ści Eli­za­beth Bishop od same­go począt­ku. Naj­wcze­śniej­sze opo­wia­da­nia sta­no­wią nie tyl­ko inte­re­su­ją­ce świa­dec­two kry­sta­li­zu­ją­ce­go się talen­tu pisar­skie­go mło­dej poet­ki, jej gustów lite­rac­kich, ale są tak­że peł­no­praw­ny­mi, samo­dziel­ny­mi utwo­ra­mi, któ­ry­mi – obok wier­szy, jakie zło­ży­ły się osta­tecz­nie na debiu­tanc­ki tom North & South – sta­wia­ła pierw­sze kro­ki w lite­ra­tu­rze jesz­cze w latach trzy­dzie­stych XX wie­ku. David Kal­sto­ne, autor kla­sycz­ne­go już dziś stu­dium poświę­co­ne­go twór­czo­ści Eli­za­beth Bishop, nie zawa­hał się przy­rów­nać wcze­snych opo­wia­dań pisar­ki do opo­wia­dań Kaf­ki i Poego.

Z cza­sem, gdy poetyc­ka sła­wa Eli­za­beth Bishop zaczę­ła się ugrun­to­wy­wać, w szki­cach i opo­wia­da­niach coraz wyraź­niej­szy sta­wał się ton auto­bio­gra­ficz­ny. W tek­stach tych autor­ka przej­mu­ją­co poru­sza wąt­ki, któ­re w poetyc­kiej odsło­nie swo­jej twór­czo­ści zazwy­czaj skru­pu­lat­nie szy­fro­wa­ła. Sytu­ują­ce się czę­sto na pogra­ni­czu fik­cji i auto­bio­gra­fii tek­sty są świa­dec­twem poszu­ki­wa­nia nar­ra­cji zdol­nej udźwi­gnąć doświad­cze­nie egzy­sten­cji nazna­czo­nej poczu­ciem stra­ty. Doty­ka­ją one zarów­no traum dzie­ciń­stwa i okre­su dora­sta­nia, roz­pię­tych pomię­dzy kana­dyj­ską Nową Szko­cją a ame­ry­kań­ską Nową Anglią, jak i nie­spo­koj­nych, wypeł­nio­nych czę­sty­mi zmia­na­mi miej­sca zamiesz­ka­nia lat doj­rza­ło­ści.

Nie­zwy­kle inte­re­su­ją­cym, osob­nym nur­tem są tek­sty wyra­sta­ją­ce z kil­ku­na­sto­let­nie­go poby­tu poet­ki w Bra­zy­lii, uka­zu­ją­ce jej fascy­na­cję połu­dnio­wo­ame­ry­kań­skim kra­jo­bra­zem i ludź­mi, któ­rych spo­tka­ła tam na swo­jej dro­dze. Póź­ne tek­sty to pró­by roz­li­cze­nia się z nie­ła­twą prze­szło­ścią, jaka kła­dła się cie­niem na całym życiu Bishop. Pro­zy te są wypeł­nio­ne nie­usu­wal­nym poczu­ciem wyko­rze­nie­nia i wyob­co­wa­nia, a tak­że podej­mu­ją temat alko­ho­li­zmu, z któ­rym zma­ga­ła się sama autor­ka. Za spra­wą nie­zwy­kle poru­sza­ją­ce­go, obszer­ne­go wspo­mnie­nia o Marian­ne Moore, przy­ja­ciół­ce i men­tor­ce poet­ki, ese­isty­ka Eli­za­beth Bishop oka­zu­je się tak­że oka­zją do zanu­rze­nia się w życiu lite­rac­kim epo­ki oraz do reflek­sji nad naj­waż­niej­szy­mi inspi­ra­cja­mi i inte­lek­tu­al­ny­mi przy­jaź­nia­mi, jakie ukształ­to­wa­ły tak cha­rak­te­ry­stycz­ny idiom jej poezji.

Wie­le z pomiesz­czo­nych w tomie szki­ców i opo­wia­dań nie uka­za­ło się za życia poet­ki, choć wie­my, że pla­no­wa­ła zebrać je w jed­nym tomie. Wyda­ne już po jej śmier­ci, odsło­ni­ły nowe, po czę­ści nie­zna­ne obli­cze jej pisar­stwa. W tek­stach skła­da­ją­cych się na Ame­ry­kań­ską Szko­łę Pisa­nia odnaj­dzie­my to wszyst­ko, co sta­no­wi o sile i nie­po­wta­rzal­no­ści wier­szy Eli­za­beth Bishop: zami­ło­wa­nie do deta­lu, emo­cjo­nal­ną powścią­gli­wość, a tak­że tak cha­rak­te­ry­stycz­ny dla autor­ki Flo­ry­dy humor, pod­szy­ty nie­od­łącz­nym poczu­ciem tra­gi­zmu i dziw­no­ści ist­nie­nia.

Tom obej­mie wszyst­kie naj­waż­niej­sze opo­wia­da­nia poet­ki oraz wybra­ne szki­ce i ese­je. Pomiesz­czo­ne w nim tek­sty są dosko­na­łym zapi­sem naj­istot­niej­szych doświad­czeń, jakie ukształ­to­wa­ły jej skry­te, peł­ne para­dok­sów życie, i sta­no­wią istot­ne dopeł­nie­nie wier­szy, któ­re na sta­łe weszły do kano­nu lite­ra­tu­ry świa­to­wej. Za spra­wą przy­go­to­wy­wa­ne­go przez Biu­ro Lite­rac­kie wybo­ru te fascy­nu­ją­ce tek­sty już wkrót­ce tra­fią w ręce pol­skich czy­tel­ni­ków i będą dwu­dzie­stą szó­stą pre­mie­rą obcho­dzą­ce­go swo­je ćwierć­wie­cze festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra.

Dofi­nan­so­wa­no ze środ­ków Mini­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go pocho­dzą­cych z Fun­du­szu Pro­mo­cji Kul­tu­ry, uzy­ska­nych z dopłat usta­no­wio­nych w grach obję­tych mono­po­lem pań­stwa, zgod­nie z art. 80 ust. 1 usta­wy z dnia 19 listo­pa­da 2009 r. o grach hazar­do­wych