Tymoteusz KARPOWICZ & Tadeusz RÓŻEWICZ: Odwrócona strefa

W set­ną rocz­ni­cę uro­dzin Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza i Tade­usza Róże­wi­cza wydaw­nic­two Biu­ro Lite­rac­kie, któ­re wyda­ło łącz­nie dwa­dzie­ścia pięć ksią­żek obu auto­rów, przy­go­to­wa­ło dla miło­śni­ków ich twór­czo­ści wyjąt­ko­wą książ­kę – anto­lo­gię wier­szy, opo­wia­dań oraz dra­ma­tów współ­cze­snych pol­skich poetek i poetów, pro­za­iczek i pro­za­ików z tek­sta­mi dedy­ko­wa­ny­mi obu wiel­kim mistrzom.

W set­ną rocz­ni­cę uro­dzin Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza i Tade­usza Róże­wi­cza wydaw­nic­two Biu­ro Lite­rac­kie przy­go­to­wa­ło dla miło­śni­ków ich twór­czo­ści wyjąt­ko­wą książ­kę – anto­lo­gię z tek­sta­mi dedy­ko­wa­ny­mi obu wiel­kim mistrzom. Tytu­ło­wa „Odwró­co­na stre­fa” to miej­sce spo­tkań. Spo­tkań real­nych, jak opi­sa­ne w posło­wiu „wpad­nię­cie na sie­bie” Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza i Tade­usza Róże­wi­cza na gór­skim szla­ku, i spo­tkań wid­mo­wych, tek­sto­wych, któ­re roz­gry­wa­ją się w „schro­ni­sku poezji” – na kar­tach anto­lo­gii. Wie­lo­gło­so­wa roz­mo­wa – roz­pi­sa­na na 44 tek­sty poetyc­kie, pro­za­tor­skie i dra­ma­tycz­ne (wraz z komen­ta­rza­mi) napi­sa­ne przez współ­cze­snych twór­ców i twór­czy­nie – ude­rza bogac­twem per­spek­tyw, form, reje­strów. To nie laur­ka na set­ne uro­dzi­ny Kar­po­wi­cza i Róże­wi­cza, ale dowód, że twór­czość każ­de­go z nich jest wciąż biją­cym, żywym źró­dłem, z któ­re­go chęt­nie czer­pią zarów­no oso­by w świe­cie lite­rac­kim już uzna­ne, jak i auto­rzy dopie­ro poszu­ku­ją­cy swo­je­go lite­rac­kie­go idio­mu.

Zapro­sze­nie do udzia­łu w pro­jek­cie przy­ję­ła spo­ra gru­pa uzna­nych pol­skich pisa­rek i pisa­rzy, poetek i poetów. Prze­pust­ką do anto­lo­gii była tak­że czwar­ta edy­cja kon­kur­su „Wier­sze i opo­wia­da­nia doraź­ne”, w któ­rej udział wziąć mógł każ­dy, kto pisze. Lista uczest­ni­ków przed­sta­wia się nastę­pu­ją­co: Sara Akram, Joan­na Bociąg, Łukasz Caba­jew­ski, Krzysz­tof Chro­now­ski, Syl­wia Chut­nik, Tade­usz Dąbrow­ski, Michał Doma­gal­ski, Rafał Gawin, Kon­rad Góra, Jadwi­ga Gra­boś, Justy­na Han­kus, Lilia­na Her­metz, Kata­rzy­na Jaku­biak, Kami­la Janiak, Piotr Janic­ki, Adam Kacza­now­ski, Karo­li­na Kapu­sta, Bogu­sław Kierc, Aldo­na Kop­kie­wicz, Jakub Korn­hau­ser, Zbi­gniew Machej, Karol Mali­szew­ski, Nina Manel, Mar­cin Mokry, Joan­na Muel­ler, Juliusz Pie­li­chow­ski, Anna Pod­cza­szy, Mar­ta Pod­gór­nik, Jakub Pszo­niak, Aga­ta Puwal­ska, Bian­ka Rolan­do, Ali­cja Sawic­ka, Patry­cja Siko­ra, Kamil Sipo­wicz, Mar­ta Soko­łow­ska, Dariusz Sośnic­ki, Kata­rzy­na Szau­liń­ska, Kata­rzy­na Szwe­da, Mir­ka Szy­cho­wiak, Jacek Świł­ło, Euge­niusz Tka­czy­szyn-Dyc­ki, Eryk Wal­da, Grze­gorz Wró­blew­ski.

„Ze sta­ry­mi mistrza­mi roz­ma­wia­ją tu pisa­rze uzna­ni, auto­rzy kano­nicz­ni, poeci i poet­ki, pro­za­icy i pro­za­icz­ki o wyso­kich czy bar­dzo wyso­kich umie­jęt­no­ściach warsz­ta­to­wych oraz roz­po­zna­wal­nym pro­fi­lu twór­czym. (…) W pro­ces kul­tu­ro­we­go dia­lo­go­wa­nia zosta­ją rów­nież włą­czo­ne oso­by nowe, sta­wia­ją­ce w lite­ra­tu­rze pierw­sze zna­czą­ce kro­ki – zauwa­żo­no je dzię­ki kon­kur­so­wi towa­rzy­szą­ce­mu festi­wa­lo­wi Sta­cja Lite­ra­tu­ra (wśród nich zwy­cięż­czy­ni, Ali­cja Sawic­ka, autor­ka ‘Opo­wia­da­nia o sta­rych kobie­tach’, oraz nawią­zu­ją­cy do Kar­po­wi­cza debiu­tant Eryk Wal­da, pięt­na­sto­let­ni lice­ali­sta z Róże­wi­czow­skich Gli­wic)” – pisze w posło­wiu do książ­ki Prze­my­sław Dako­wicz i doda­je: „To pano­ra­ma sta­no­wisk pośred­nich mię­dzy naśla­do­wa­niem cudzej dyk­cji, kon­ty­nu­acją cudze­go wąt­ku, roz­wi­nię­ciem cudze­go tema­tu a eks­pre­sją nie­pod­le­głe­go ‘ja’ twór­cze­go, któ­re wobec ‘nauczy­cie­la i mistrza’ usi­łu­je się dookre­ślić, zde­fi­nio­wać, roz­po­znać. Duża część pomiesz­czo­nych w książ­ce tek­stów to świa­dec­twa pogłę­bio­nej, wie­lo­krot­nej lek­tu­ry, dłu­go­trwa­łe­go obco­wa­nia z dzie­ła­mi patro­nów tomu”.

Karol Mali­szew­ski w pierw­szej recen­zji z książ­ki zauwa­ża, że „Jakub Korn­hau­ser, chy­ba jako jedy­ny zapro­szo­ny do anto­lo­gii twór­ca, wypo­wie­dział się w dwój­na­sób, wska­zu­jąc na waż­ne dla nie­go oby­dwa śla­dy. Jego zda­niem ‘Kar­po­wicz daje coś z póź­nej awan­gar­dy’, zaś ‘Róże­wicz daje coś z cza­sów roz­cza­ro­wa­nia awan­gar­dą’. Od Kar­po­wi­cza mamy na zawsze ‘zwy­czaj­ność zamiast wysu­bli­mo­wa­nia, rewo­lu­cyj­ną wia­rę w nowe zesta­wie­nia słów, zdań i zna­czeń’, a z Róże­wi­cza w naszych poetyc­kich skłon­no­ściach głę­bo­ko tkwi mnie­ma­nie, że ‘nie­po­zor­ność zawsze będzie bar­dziej pro­duk­tyw­na od blich­tru, a oszczęd­ność od nad­mia­ru’. To wypo­wie­dziaw­szy, Jakub Korn­hau­ser pisze dwie wybor­ne pro­zy poetyc­kie – ta ‘rze­ko­mo’ Kar­po­wi­czow­ska wspo­mi­na o ‘dys­kret­nych wystę­pach’ i ‘wpa­so­wa­niu się w pierw­sze lep­sze tło po gwizd­ku’, nato­miast Róże­wi­czow­ska koń­czy się prze­ko­na­niem, że ‘i tak wyro­bisz sobie prze­wa­gę w środ­ku pola’”.

Pre­mie­rze książ­ki w Maga­zy­nie Lite­rac­kim biBLio­te­ka towa­rzy­szy arcy­cie­ka­wa roz­mo­wa Jana Sto­lar­czy­ka i Artu­ra Bursz­ty, czy­li redak­to­ra i wydaw­cy ksią­żek obu auto­rów. Mowa jest m.in. o ostat­nim spo­tka­niu poetów, uwiecz­nio­nym na zdję­ciach, któ­re tra­fi­ły na okład­kę „Odwró­co­nej stre­fy”: „Naza­jutrz rano, kie­dy wycho­dzi­li­śmy z ple­ca­ka­mi ze schro­ni­ska ‘Samot­nia’, zoba­czy­li­śmy za drzwia­mi Róże­wi­cza. Wszy­scy trzej sta­nę­li­śmy osłu­pie­ni. Ist­na stop-klat­ka. Pan Tade­usz przez chwi­lę dys­kret­nie lustro­wał Kar­po­wi­cza z led­wie wyczu­wal­nym uzna­niem dla jego har­tu. Po pro­stu zaim­po­no­wał mu. Zaraz po schło­dze­niu emo­cji i powi­ta­niu Róże­wicz, wska­zu­jąc na mnie, powie­dział: ‘To jego spraw­ka!’, mając na uwa­dze moją zapla­no­wa­ną ‘pro­wo­ka­cję’ spo­tka­nia. Zaś Kar­po­wicz jego podej­rze­nie potwier­dził. Tym­cza­sem był to żart losu, speł­nio­na nie­rze­czy­wi­stość”.

Współ­pra­ca z Tade­uszem Róże­wi­czem była dla Biu­ra Lite­rac­kie­go wiel­kim wyróż­nie­niem, ale też zobo­wią­za­niem. Tymo­te­usz Kar­po­wicz przed swo­ją śmier­cią wyra­ził zgo­dę na publi­ka­cję dzieł zabra­nych. Do tej pory Biu­ro Lite­rac­kie wyda­ło łącz­nie dwa­dzie­ścia pięć ksią­żek obu auto­rów. „Odwró­co­na stre­fa” uka­za­ła się dzię­ki wspar­ciu Mini­ster­stwa Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go w ramach pro­gra­mu „Pro­mo­cja czy­tel­nic­twa”. W Maga­zy­nie Lite­rac­kim biBLio­te­ka moż­na zoba­czyć pre­mie­ro­wy film będą­cy zapi­sem spe­cjal­ne­go wyda­rze­nia dedy­ko­wa­ne­go obu poetom, któ­re mia­ło miej­sce w trak­cie czerw­co­wej Sta­cji Lite­ra­tu­ra 26 w Stro­niu Ślą­skim. War­to tak­że obej­rzeć „Muzy­kę sło­wa” – czy­ta­nia wier­szy Róże­wi­cza i Kar­po­wi­cza w wyko­na­niu Prze­my­sła­wa Blusz­cza i Hen­ry­ka Tala­ra w towa­rzy­stwie nomi­no­wa­ne­go do tego­rocz­ne­go Pasz­por­tu „Poli­ty­ki” Domi­ni­ka Stry­char­skie­go. Anto­lo­gia dostęp­na jest w księ­gar­ni Poezjem.pl i w każ­dym dobrym skle­pie z książ­ka­mi w całej Pol­sce.

Dofi­nan­so­wa­no ze środ­ków Mini­stra Kul­tu­ry, Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go i Spor­tu pocho­dzą­cych z Fun­du­szu Pro­mo­cji Kul­tu­ry – pań­stwo­we­go fun­du­szu celo­we­go.