Tymoteusz KARPOWICZ: Zmyślony człowiek

W nowej serii Biu­ra Lite­rac­kie­go „25}25”, dokład­nie w pięt­na­stą rocz­ni­cę śmier­ci Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza, uka­zał się wybór wier­szy wybit­ne­go poety pod tytu­łem Zmy­ślo­ny czło­wiek, przy­go­to­wa­ny przez Joan­nę Roszak. To kolej­na po tomach Tade­usza Róże­wi­cza, Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go oraz Rafa­ła Wojacz­ka książ­ka auto­ra, któ­ry ode­grał waż­ną rolę w histo­rii wydaw­nic­twa oraz festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra, obcho­dzą­cych wła­śnie dwu­dzie­sto­pię­cio­le­cie. 

W nowej serii Biu­ra Lite­rac­kie­go „25}25”, w pięt­na­stą rocz­ni­cę śmier­ci Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza, uka­zał się wybór wier­szy wybit­ne­go poety pod tytu­łem Zmy­ślo­ny czło­wiek, przy­go­to­wa­ny przez Joan­nę Roszak. To kolej­na po tomach Tade­usza Róże­wi­cza, Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go oraz Rafa­ła Wojacz­ka książ­ka auto­ra, któ­ry ode­grał waż­ną rolę w histo­rii wydaw­nic­twa oraz festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra, obcho­dzą­cych wła­śnie dwu­dzie­sto­pię­cio­le­cie.

Przy­wy­kli­śmy do tego, że w ostat­nich książ­kach Kar­po­wi­cza wier­sze roz­bie­ga­ją się w róż­nych kie­run­kach, wypusz­cza­ją pędy, splą­tu­ją korze­nia­mi z inny­mi utwo­ra­mi. Joan­na Roszak pro­po­nu­je zupeł­nie nowe spoj­rze­nie: nie na kłą­cza twór­czo­ści, lecz na koro­nę wier­szo­we­go drze­wa. Przy­po­mi­na naj­bar­dziej zna­ne wier­sze poety, ale też wybie­ra te, któ­re praw­dzi­wie oddy­cha­ją lasem, a otwar­te nim, otwie­ra­ją czy­ta­ją­cych na nie­zna­ne doświad­cze­nia.

Owe drzew­ne utwo­ry pozwa­la­ją zoba­czyć w tej poezji (nie­słusz­nie zapo­mnia­nej i uwa­ża­nej za trud­ną) war­tość, któ­rej dotąd nie dostrze­ga­no – udzie­la­nie lek­cji medy­ta­cji i spo­ko­ju. W posło­wiu do książ­ki Joan­na Roszak zdra­dza naj­waż­niej­sze sło­wa-klu­cze książ­ki: „hasła: las, drze­wa, oddech, odosob­nie­nie, ustro­nie po podró­ży (sec­lu­sion after a jour­ney), poświę­ce­nie, oczysz­cze­nie, ogień, mid­sum­mer (śro­dek lata, noc świę­to­jań­ska), życie, dusza, zie­leń, mil­cze­nie, wege­ta­cja, powie­trze oraz wiatr”.

W roz­mo­wie w biBLio­te­ce, autor­ka wybo­ru doda­je: „Las czę­sto sygna­li­zo­wał w jego twór­czo­ści alu­zję, gąszcz inter­tek­stu­al­no­ści, żywioł poezji. Czy­tał go, będąc spad­ko­bier­cą Przy­bo­sia, auto­ra wier­sza „W głąb las”, i Bole­sła­wa Leśmia­na („Więc las poko­chaj! Nic nie ma prócz lasu!”)”. „Poezja Kar­po­wi­cza dłu­go koja­rzy­ła mi się z kon­wul­sją, histe­rią słow­ną, sytu­owa­łam ją dale­ko poza jasno­ścią. Te wier­sze ze mną nie zosta­ły. Chcia­łam więc dać czy­tel­nicz­kom i czy­tel­ni­kom książ­ki moje­go naj­bliż­sze­go Kar­po­wi­cza”.

Tymo­te­usz Kar­po­wicz był poetą, pro­za­ikiem, dra­ma­to­pi­sa­rzem, tłu­ma­czem i kry­ty­kiem lite­rac­kim. Pra­co­wał jako asy­stent na Uni­wer­sy­te­cie Wro­cław­skim. Nale­żał do redak­cji m.in. „Nowych Sygna­łów” i „Odry”. W 1973 roku wyje­chał na sta­łe z Pol­ski do Sta­nów Zjed­no­czo­nych, a w 1978 roku objął sta­no­wi­sko pro­fe­so­ra na uni­wer­sy­te­cie sta­nu Illi­no­is w Chi­ca­go. Zmarł w 2005 roku w Oak Park. Pocho­wa­ny został na Cmen­ta­rzu Oso­bo­wic­kim we Wro­cła­wiu.

Jesz­cze za życia autor przy­jął zapro­sze­nie do wyda­nia dzieł zebra­nych w Biu­rze Lite­rac­kim. Już kil­ka mie­się­cy po śmier­ci uka­za­ła się książ­ka Mówi Kar­po­wicz autor­stwa Miro­sła­wa Spy­chal­skie­go i Jaro­sła­wa Szo­dy, będą­ca zapi­sem wypo­wie­dzi poety udzie­lo­nych przy oka­zji fil­mu o nim, jaki powstał w 1993 roku. Pod­czas Por­tu Lite­rac­kie­go w 2006 roku odby­ły się kon­fe­ren­cja poświę­co­na twór­czo­ści auto­ra i sze­reg wyda­rzeń towa­rzy­szą­cych.

Pod redak­cją Joan­ny Muel­ler, Kuby Mikur­dy i Bar­to­sza Mał­czyń­skie­go wyda­ny został zbiór Pod­ziem­ne wnie­bo­wstą­pie­nie z 24 szki­ca­mi, m.in.: Edwar­da Bal­ce­rza­na, Sta­ni­sła­wa Barań­cza­ka, Zbi­gnie­wa Bień­kow­skie­go, Kata­rzy­ny Cze­czot, Andrze­ja Fal­kie­wi­cza, Micha­ła Gło­wiń­skie­go, Jac­ka Guto­ro­wa, Bogu­sła­wa Kier­ca, Kata­rzy­ny Kra­soń, Aga­ty Kuli, Era­zma Kuź­my, Jana Józe­fa Lip­skie­go, Jac­ka Łuka­sie­wi­cza, Jaku­ba Mom­ro, Ryszar­da Nycza i Joan­ny Roszak.

Kolej­ną pozy­cją Biu­ra Lite­rac­kie­go był wyda­ny rok póź­niej tom Małe cie­nie wiel­kich czar­no­księż­ni­ków. Zare­je­stro­wa­ne w paśmie cyfr od 797 do 7777. Książ­ka zain­au­gu­ro­wa­ła serię „Poezje”, w któ­rej teraz uka­że się Zmy­ślo­ny czło­wiek. W 2010 roku został wyda­ny zbiór W czte­ry stro­ny naraz. Por­tre­ty Kar­po­wi­cza przy­go­to­wa­ny przez Joan­nę Roszak. Autor­ka podą­ża w nim śla­da­mi Kar­po­wi­cza, roz­ma­wia z przy­ja­ciół­mi i zna­jo­my­mi w Chi­ca­go, Nowym Jor­ku oraz w Pol­sce.

W 2011 roku wyda­ne zosta­ły dwie roz­mo­wy (Oak Park – Pusz­czy­ko­wo – Oak Park) – świa­dec­two przy­jaź­ni, a tak­że wza­jem­nej inte­lek­tu­al­nej i lite­rac­kiej fascy­na­cji Kar­po­wi­cza oraz Andrze­ja Fal­kie­wi­cza i Kry­sty­ny Miło­będz­kiej. W rocz­ni­cę 90. uro­dzin auto­ra – 15 grud­nia 2011 roku – uka­zał się pierw­szy tom jego dzieł zebra­nych. Do 2015 roku Biu­ro Lite­rac­kie wyda­ło łącz­nie sześć obszer­nych tomów z wier­sza­mi oraz dra­ma­ta­mi, słu­cho­wi­ska­mi i adap­ta­cja­mi teatral­ny­mi Kar­po­wi­cza.