William BLAKE: Wyspa na Księżycu

Do księ­garń tra­fia wła­śnie Wyspa na Księ­ży­cu Wil­lia­ma Blake’a w tłu­ma­cze­niu Tade­usza Sław­ka. To pierw­sza książ­ka Biu­ra Lite­rac­kie­go z nowe­go cyklu „Kla­sy­cy euro­pej­skiej poezji”. Zbiór zło­żo­ny z naj­waż­niej­szych w dorob­ku Wil­lia­ma Blake’a Pie­śni nie­win­no­ści oraz Pie­śni doświad­cze­nia i uzu­peł­nio­ny o nie­zna­ną dotąd pro­zę Wyspa na Księ­ży­cu uka­zu­je auto­ra jako jed­ne­go z pierw­szych dia­gno­stów sła­bo­ści nowo­cze­snej cywi­li­za­cji.

Do księ­garń tra­fia wła­śnie Wyspa na Księ­ży­cu Wil­lia­ma Blake’a w tłu­ma­cze­niu Tade­usza Sław­ka. To pierw­sza książ­ka Biu­ra Lite­rac­kie­go z nowe­go cyklu Kla­sy­cy euro­pej­skiej poezji. Zbiór zło­żo­ny z naj­waż­niej­szych w dorob­ku angiel­skie­go poety Pie­śni nie­win­no­ści oraz Pie­śni doświad­cze­nia i uzu­peł­nio­ny o nie­zna­ną dotąd pro­zę Wyspa na Księ­ży­cu uka­zu­je auto­ra jako jed­ne­go z pierw­szych dia­gno­stów sła­bo­ści nowo­cze­snej cywi­li­za­cji. Książ­ka zosta­ła przy­go­to­wa­na na wrze­śnio­wą Sta­cję Lite­ra­tu­ra, w trak­cie któ­rej będą zapre­zen­to­wa­ne jesz­cze trzy inne publi­ka­cje z tej serii. Nowa ini­cja­ty­wa obcho­dzą­ce­go swo­je dwu­dzie­sto­pię­cio­le­cie Biu­ra Lite­rac­kie­go ma na celu przy­bli­ża­nie pol­skim czy­tel­ni­kom twór­czo­ści poetyc­kiej naj­waż­niej­szych euro­pej­skich twór­ców.

Wil­liam Bla­ke uro­dził się w 1757 roku w Lon­dy­nie, gdzie zmarł w roku 1827. Myśli­ciel, mistyk, poeta, malarz – jed­na z naj­wy­bit­niej­szych i naj­ory­gi­nal­niej­szych posta­ci kul­tu­ry euro­pej­skiej. Jego pro­roc­kie poema­ty, takie jak „Mil­ton” czy „Jeru­za­lem”, docie­ka­ły na nowo isto­ty chrze­ści­jań­stwa jako spo­so­bu oca­le­nia auto­no­mii jed­nost­ki w coraz bar­dziej uni­for­mi­zu­ją­cym się świe­cie prze­my­sło­we­go kapi­ta­li­zmu, któ­re­go Bla­ke był jed­nym z naj­wcze­śniej­szych i naj­bar­dziej wni­kli­wych kry­ty­ków. Dostrze­że­my tę kry­ty­kę w Pie­śniach nie­win­no­ści i Pie­śniach doświad­cze­nia, ale tak­że w mniej zna­nym, wcze­snym tek­ście Wyspa na Księ­ży­cu. Tom z Biu­ra to sum­ma poetyc­ka genial­ne­go angiel­skie­go wizjo­ne­ra w arcy­dziel­nym prze­kła­dzie jego naj­lep­sze­go inter­pre­ta­to­ra – Tade­usza Sław­ka.

Z tek­stów pisa­nych na prze­ło­mie XVIII i XIX wie­ku wyła­nia się obraz świa­ta nie­by­wa­le podob­ne­go do współ­cze­sne­go, w któ­rym zysk i skar­la­ła poli­ty­ka zawład­nę­ły ludz­ki­mi umy­sła­mi, a jed­nost­ka prak­ty­ku­je wol­ność jedy­nie w sfe­rze mar­nej roz­ryw­ki. Według tłu­ma­cza: „Bla­ke nie tra­ci z oczu współ­cze­snych cza­sów. Mowa jest nie tyl­ko o eks­pe­ry­men­tach fizycz­nych i rodzą­cym się zain­te­re­so­wa­niu anty­kiem, ale tak­że o modzie. Widzi­my też, jak nara­sta­ją sprzecz­no­ści wewnątrz nowo­cze­sne­go spo­łe­czeń­stwa. Wie­my, na przy­kład z zapi­sów pra­so­wych i archi­wów, że każ­de­go roku w Wiel­ki Czwar­tek tysią­ce dzie­ci z sie­ro­ciń­ców masze­ro­wa­ło kar­nie do lon­dyń­skiej kate­dry św. Paw­ła, by pod czuj­nym okiem nad­zor­ców publicz­nie zaświad­czać o opie­kuń­czej tro­sce pań­stwa”.

Sta­ni­sław Brzo­zow­ski pisał w Pamięt­ni­ku, że poezja Blake’a „jest jed­nym z wyjąt­ko­wych wypad­ków w dzie­jach ludz­kie­go ducha. Trze­ba tyl­ko ufać wła­sne­mu entu­zja­zmo­wi, aby widzieć, że Bla­ke jest nie tyl­ko natchnio­nym narzę­dziem podmu­chów nie­skoń­czo­no­ści, lecz jasnym i głę­bo­ko świa­do­mym wła­snych celów umy­słem”. W posło­wiu do Wyspy na Księ­ży­cu Krzysz­tof Siw­czyk zauwa­ża tak­że: „Życie i pisa­nie, este­ty­ka i ety­ka, cia­ło i dusza umy­ka­ją dia­lek­tycz­nym dybom, sta­jąc się inten­syw­nym, języ­ko­wym, daw­czym źró­dłem rze­czy­wi­sto­ści. Bla­ke był­by więc naszym – ludzi zwir­tu­ali­zo­wa­nych – współ­cze­snym, nie­ustan­nie nawo­łu­ją­cym o nową nie­win­ność kre­acji lite­rac­kiej i nowe doświad­cze­nie odzy­ski­wa­nia grun­tu świa­ta pod sto­pa­mi za pomo­cą pra­cy wyobraź­ni”.

Wiel­ki był tak­że wpływ Blake’a na kontr­kul­tu­rę lat 60. XX wie­ku. „Bez Blake’a kul­tu­ra roc­ko­wa wyglą­da­ła­by zgo­ła ina­czej: wszak jego zapa­lo­nym czy­tel­ni­kiem był Jim Mor­ri­son, któ­re­mu lek­tu­ra słyn­ne­go zda­nia – ‘Gdy­by wro­ta postrze­ga­nia oczysz­czo­ne zosta­ły, każ­da rzecz uka­za­ła­by się czło­wie­ko­wi taką, jaką jest, nie­skoń­czo­ną’ (przeł. Wie­sław Jusz­czak) – pod­su­nę­ła nazwę zespo­łu” – mówi w wywia­dzie dla maga­zy­nu lite­rac­kie­go biBLio­te­ka Tade­usz Sła­wek. „Na tyl­nej stro­nie okład­ki wyda­nej w 1969 roku pły­ty gru­py Tyran­no­sau­rus Rex Uni­corn zna­ko­mi­ty gita­rzy­sta Marc Bolan foto­gra­fu­je się z tomem pism zebra­nych Blake’a. Allen Gins­berg przy­wo­łu­je angiel­skie­go mistrza w swych tek­stach i śpie­wa jego tek­sty (tak­że pod­czas wizy­ty w Kato­wi­cach), a i Beatle­si wie­le zawdzię­cza­ją Pie­śniom”. Wszyst­ko to spra­wia, że wyda­na przez Biu­ro Lite­rac­kie Wyspa na Księ­ży­cu wyda­je się ide­al­ną lek­tu­rą na począ­tek nowej deka­dy.

Autor prze­kła­du uro­dził się w 1946 roku w Kato­wi­cach. Jest absol­wen­tem filo­lo­gii pol­skiej i angiel­skiej na Uni­wer­sy­te­cie Jagiel­loń­skim. Od 1971 roku pozo­sta­je zwią­za­ny z Uni­wer­sy­te­tem Ślą­skim, a w latach 1996–2002 spra­wo­wał tam funk­cję rek­to­ra. Wraz z kon­tra­ba­si­stą Bog­da­nem Mizer­skim wyko­ny­wał ese­je na głos i kon­tra­bas. Sła­wek zaj­mu­je się histo­rią lite­ra­tu­ry angiel­skiej i ame­ry­kań­skiej, lite­ra­tu­rą porów­naw­czą, zagad­nie­nia­mi życia publicz­ne­go. Jest auto­rem kil­ku­na­stu ksią­żek z zakre­su histo­rii i teo­rii lite­ra­tu­ry. W ubie­głym roku Biu­ro Lite­rac­kie wyda­ło w jego prze­kła­dzie Samot­ność prze­strze­ni Emi­ly Dic­kin­son.