Zapowiedź z Biura / Henri MICHAUX: Meskalina i muzyka

W serii „Kla­sy­cy euro­pej­skiej poezji” już wkrót­ce uka­że się ósma pozy­cja. Tym razem będzie to Meska­li­na i muzy­ka Hen­ri Michaux w wybo­rze i tłu­ma­cze­niu Wacła­wa Rapa­ka i Jaku­ba Korn­hau­se­ra.    

W serii „Kla­sy­cy euro­pej­skiej poezji” już wkrót­ce uka­że się ósma pozy­cja. Tym razem będzie to Meska­li­na i muzy­ka Hen­ri Michaux w wybo­rze i tłu­ma­cze­niu Wacła­wa Rapa­ka i Jaku­ba Korn­hau­se­ra. „Chcie­li­by­śmy uka­zać pod­skór­ną rewo­lu­cyj­ność pisa­nia Michaux, w całej roz­cią­gło­ści struk­tu­ral­nej – od syn­te­tycz­nych ‘pla­ster­ków wie­dzy’ po gęste poema­ty pro­zą” – dekla­ru­ją pol­scy auto­rzy książ­ki. „Tyl­ko w takim uję­ciu bowiem daje­my czy­tel­ni­ko­wi szan­sę na prze­nik­nię­cie do mrocz­nych kra­in, nawią­zu­ją­cych do pie­kiel­nych krę­gów Rim­bau­da czy Lau­tréa­mon­ta, lecz posze­rza­ją­cych je o awan­gar­do­wą nie­jed­no­znacz­ność. Mimo że Michaux jest dobrze zna­ny jako pro­za­ik, to mamy do dys­po­zy­cji tyl­ko jeden tom poezji jego autor­stwa, któ­ry wyda­ła Julia Har­twig (‘Seans z wor­kiem’ w 2004 roku), i uwa­ża­my, że nad­szedł czas, by przy­po­mnieć tego nie­ba­nal­ne­go twór­cę nowy­mi prze­kła­da­mi”.

Zda­niem Toma­sza Swo­bo­dy: „Hen­ri Michaux to jeden z naj­waż­niej­szych fran­cu­skich i euro­pej­skich poetów XX wie­ku. Pisarz i arty­sta osob­ny w peł­nym sen­sie tego sło­wa. Luź­no zwią­za­ny i koja­rzo­ny z ruchem sur­re­ali­stycz­nym, kro­czył przez całe deka­dy wła­sną ścież­ką, eks­plo­ru­jąc lite­rac­kie, wyobraź­nio­we i psy­chicz­ne obsza­ry, na któ­re nie zapu­ści­li się, ani przed­tem, ani potem, żad­ni inni arty­ści zachod­nie­go świa­ta. Bada­nia nad jego twór­czo­ścią, któ­re zaowo­co­wa­ły taki­mi doko­na­nia­mi, jak świet­na bio­gra­fia Jeana-Pierre’a Mar­ti­na, a przede wszyst­kim pre­sti­żo­wa edy­cja w serii ‘Ple­ja­dy’ pod redak­cją Ray­mon­da Bel­lo­ura, uka­zu­ją Michaux jako kano­nicz­ne­go auto­ra nowo­cze­sno­ści. Przez ostat­nie deka­dy odkry­wa­ny w Euro­pie jako twór­ca wizu­al­ny, w Pol­sce wciąż pozo­sta­je zapo­zna­ny tak­że jako poeta. Zdu­mie­wa­ją­co skrom­ny wybór wier­szy Michaux, jakim dys­po­nu­je­my w naszym języ­ku, wresz­cie zosta­nie wzbo­ga­co­ny o nowe prze­kła­dy w wybo­rze zna­ko­mi­tych tłu­ma­czy i do tego wybit­nych znaw­ców twór­czo­ści fran­cu­skie­go mistrza”.

Według Anny Wasi­lew­skiej: „Michaux inspi­ro­wał się odkry­cia­mi awan­gar­dy, a jego poety­ka opie­ra­ła się na wizyj­no­ści i oni­ry­zmie o sur­re­ali­stycz­nych korze­niach. Z dru­giej stro­ny moc­ne pięt­no odci­snę­ło na niej uni­kal­ne doświad­cze­nie poszu­ki­wań ‘prze­strze­ni wewnętrz­nej’. Wspól­nym mia­now­ni­kiem oka­za­ła się dla tej twór­czo­ści for­mu­ła egzor­cy­zmu, rozu­mia­ne­go zarów­no jako pró­ba dotar­cia do naj­głęb­szych pokła­dów jaź­ni, jak i w kon­tek­ście meto­dycz­nych ćwi­czeń ducho­wych. Nie był­by jed­nak Michaux twór­cą tak ory­gi­nal­nym, o wciąż aktu­al­nej wymo­wie, gdy­by nie cha­rak­te­ry­stycz­ny idio­lekt: mini­ma­li­stycz­ny, lapi­dar­ny, bli­ski afo­ry­zmo­wi, a mię­dzy sło­wa­mi wybu­cha­ją­cy sza­lo­ny­mi wizja­mi. Jego róż­no­rod­ne for­mal­nie i wewnętrz­nie skom­pli­ko­wa­ne tomy dają moż­li­wość prze­su­nię­cia akcen­tów w kon­stru­owa­niu poetyc­kie­go pro­gra­mu Michaux: to już nie tyl­ko kon­ty­nu­ator awan­gar­do­wych eks­pe­ry­men­tów, lecz w pierw­szej kolej­no­ści prak­tyk, trak­tu­ją­cy prze­strzeń tek­stu jako are­nę zma­gań z siła­mi nie­przy­ja­ciel­skie­go świa­ta”.

Hen­ri Michaux (1899–1984) to uro­dzo­ny w Bel­gii fran­cu­ski poeta, pro­za­ik, ese­ista, malarz i gra­fik. Był jed­nym z naj­bar­dziej intry­gu­ją­cych XX-wiecz­nych pisa­rzy języ­ka fran­cu­skie­go. Autor kil­ku­dzie­się­ciu ksią­żek: tomów wier­szy, pro­zy poetyc­kiej, dzien­ni­ków z podró­ży, ese­jów i szki­ców, a tak­że przed­się­wzięć inter­me­dial­nych. Lau­re­at waż­nych nagród lite­rac­kich i malar­skich. Począt­ko­wo inspi­ro­wał się odkry­cia­mi awan­gar­dy, a jego poety­kę nazna­cza­ła wizyj­ność o sur­re­ali­stycz­nych korze­niach. W dru­giej fazie twór­czo­ści poświę­cił się uni­kal­ne­mu doświad­cze­niu poszu­ki­wa­nia „prze­strze­ni wewnętrz­nej”, cze­mu słu­ży­ły podró­że odby­wa­ne real­nie (Azja, Ame­ry­ka Połu­dnio­wa) i men­tal­nie (eks­pe­ry­men­ty z meska­li­ną). Twór­czo­ścią Hen­ri Michaux fascy­no­wa­li się nie tyl­ko fran­cu­scy neo­awan­gar­dzi­ści, lecz rów­nież przed­sta­wi­cie­le Beat Gene­ra­tion. Pod­da­na sen­nym maja­kom świa­do­mość wie­dzie w stro­nę okrut­nych prak­tyk, któ­re dają ułu­dę wyba­wie­nia z kosz­ma­ru codzien­no­ści. Osta­tecz­nie gra toczy się o usta­le­nie choć­by doraź­nej, jed­nost­ko­wej toż­sa­mo­ści mówią­ce­go w tej poezji gło­su, nawet jeśli jest on led­wie sły­szal­ny.

Wacław Rapak to lite­ra­tu­ro­znaw­ca, roma­ni­sta, tłu­macz. Pro­fe­sor w Insty­tu­cie Filo­lo­gii Romań­skiej Uni­wer­sy­te­tu Jagiel­loń­skie­go. Zaj­mu­je się nowo­cze­sną i współ­cze­sną lite­ra­tu­rą fran­cu­ską oraz teo­rią lite­ra­tu­ry. Autor ksią­żek poświę­co­nych m.in. Maurice’owi Blan­cho­to­wi i Hen­ri Michaux, współ­re­dak­tor wie­lu mono­gra­fii nauko­wych. Prze­kła­da z języ­ka fran­cu­skie­go (m.in. książ­ki Alber­ta Camu­sa czy Frédéri­ca Beig­be­de­ra). Redak­tor naczel­ny cza­so­pism „Roma­ni­ca Cra­co­vien­sia” i „Huma­ni­ties and Cul­tu­ral Stu­dies”. Jakub Korn­hau­ser to lite­ra­tu­ro­znaw­ca, poeta, ese­ista, tłu­macz. Adiunkt na Wydzia­le Filo­lo­gicz­nym Uni­wer­sy­te­tu Jagiel­loń­skie­go, współ­two­rzy Ośro­dek Badań nad Awan­gar­dą oraz Cen­trum Badań Prze­kła­do­znaw­czych przy Wydzia­le Polo­ni­sty­ki UJ. Autor ksią­żek o lite­ra­tu­rze, tomów poetyc­kich i ese­istycz­nych. Lau­re­at Nagro­dy Szym­bor­skiej za Droż­dżow­nię (2016) i Nagro­dy Zna­cze­nia za książ­kę z ese­ja­mi Pre­mie gór­skie naj­wyż­szej kate­go­rii (2021), za któ­rą nomi­no­wa­ny był tak­że do Nagro­dy Lite­rac­kiej Gdy­nia.