Zapowiedź z Biura / Tadeusz RÓŻEWICZ: Wiersze odzyskane

Nie lada nie­spo­dzian­kę dla czy­tel­ni­ków Tade­usza Róże­wi­cza przy­go­to­wu­je na set­ną rocz­ni­cę uro­dzin poety Biu­ro Lite­rac­kie. Już 4 paź­dzier­ni­ka uka­żą się Wier­sze odzy­ska­ne, na któ­re zło­ży się 71 nie­pu­bli­ko­wa­nych dotąd w książ­kach utwo­rów poetyc­kich auto­ra. W prze­wa­ża­ją­cej więk­szo­ści są to tek­sty nie­zna­ne, a tak­że kil­ka takich, któ­rych wer­sje zna­czą­co róż­nią się od tych zna­nych z tomów Róże­wi­cza.

Nie lada nie­spo­dzian­kę dla czy­tel­ni­ków Tade­usza Róże­wi­cza przy­go­to­wu­je na set­ną rocz­ni­cę uro­dzin poety Biu­ro Lite­rac­kie. Już 4 paź­dzier­ni­ka uka­żą się Wier­sze odzy­ska­ne, na któ­re zło­ży się 71 nie­pu­bli­ko­wa­nych dotąd w książ­kach utwo­rów poetyc­kich auto­ra. W prze­wa­ża­ją­cej więk­szo­ści są to tek­sty nie­zna­ne, a tak­że kil­ka takich, któ­rych wer­sje zna­czą­co róż­nią się od tych zna­nych z tomów Róże­wi­cza. Naj­star­sze wier­sze pocho­dzą z 1938 roku, a naj­now­sze z 2007 i 2008 roku. Przy­go­to­wa­nie tej wyjąt­ko­wej książ­ki wydaw­nic­two powie­rzy­ło Prze­my­sła­wo­wi Dako­wi­czo­wi.

„Prze­ko­na­nie, że w obra­zie twór­czo­ści Róże­wi­cza utrwa­lo­nym w świa­do­mo­ści czy­tel­ni­czej są zasad­ni­cze luki, któ­re doma­ga­ją się wypeł­nie­nia, legło u pod­staw prac nad niniej­szą książ­ką” – pisze w posło­wiu do Wier­szy odzy­ska­nych Dako­wicz. „Pierw­szy zamysł był nastę­pu­ją­cy: zebrać wszyst­ko, co nie tra­fi­ło do ksią­żek, lecz mia­ło druk cza­so­pi­śmien­ni­czy (…). W trak­cie pra­cy nad tym Róże­wi­czow­skim ‘lasem rze­czy’ zda­łem sobie spra­wę, że waru­nek wstęp­nej selek­cji – druk cza­so­pi­śmien­ny, po któ­rym nie nastę­pu­je publi­ka­cja książ­ko­wa – to kry­te­rium nie­do­sko­na­łe. Nie ule­ga­ło wąt­pli­wo­ści, że czy­tel­ni­ka trze­ba skon­fron­to­wać rów­nież z czę­ścią utwo­rów z trud­no dostęp­nych wcze­snych tomi­ków, że musi on mieć moż­li­wość pozna­nia pier­wot­nych wer­sji tek­stów, któ­rych kształt osta­tecz­ny w istot­ny spo­sób odbie­ga od kształ­tu wyj­ścio­we­go”.

Lista wier­szy zosta­ła zatem uzu­peł­nio­na o kil­ka utwo­rów z tomów W łyż­ce wody i Nie­po­kój oraz o gru­pę tek­stów, któ­re w książ­kach zyska­ły kształt znacz­nie odbie­ga­ją­cy od wer­sji pier­wot­nych. Całość uło­żo­no chro­no­lo­gicz­nie – od pierw­szej pra­so­wej publi­ka­cji auto­ra w pismach: „Pod Zna­kiem Marii”, „Apel”, „Czer­wo­ne Tar­cze” i „Wymia­ry” z 1938 i 1939 roku po dwa wier­sze z „Odry” z 2007 i 2008 roku. W anek­sie zosta­ły zebra­ne sekun­dar­ne wer­sje wier­szy, nie­kie­dy wyraź­nie dłuż­sze lub krót­sze od pier­wo­dru­ków. Każ­dy z tek­stów zaopa­trzo­ny jest w metrycz­kę zawie­ra­ją­cą pełen adres biblio­gra­ficz­ny, a w przy­pad­ku wier­szy dru­ko­wa­nych przed rokiem 1947 – tak­że w infor­ma­cję o dacie uka­za­nia się pisma.

Książ­kę otwie­ra­ją utwo­ry reli­gij­ne. Lek­tu­ra kolej­nych tek­stów daje czy­tel­ni­ko­wi moż­li­wość dostrze­że­nia spe­cy­ficz­nie Róże­wi­czow­skiej naprze­mien­no­ści, nie­kie­dy rów­no­cze­sno­ści, tonu naj­głę­biej poważ­ne­go i humo­ry­stycz­no-saty­rycz­ne­go. Ta dwu­to­ro­wość pisar­stwa auto­ra docho­dzić będzie do gło­su raz po raz aż do lat naj­póź­niej­szych. Co odsła­nia­ją Wier­sze odzy­ska­ne? – pyta w posło­wiu Prze­my­sław Dako­wicz. „Przede wszyst­kim: czło­wie­ka. Czło­wie­ka piszą­ce­go wier­sze. Naj­pierw nie­po­rad­nie i po omac­ku. Wędru­ją­ce­go po śla­dach poprzed­ni­ków, posłu­gu­ją­ce­go się kośla­wy­mi ryma­mi, powta­rza­ją­ce­go rytu­al­ne lite­rac­kie gesty. Ów piszą­cy stop­nio­wo naby­wa warsz­ta­to­wej spraw­no­ści i zaczy­na prze­ma­wiać wła­snym języ­kiem. Język (mniej lub bar­dziej wyraź­nie) odbi­ja jego życie”.

Tade­usz Róże­wicz uro­dził się 9 paź­dzier­ni­ka 1921 roku w Radom­sku. Praw­dzi­wy debiut poetyc­ki (tom Nie­po­kój), któ­rym doj­rza­le wszedł do lite­ra­tu­ry, uka­zał się w roku 1947. W kolej­nych latach poja­wia­ły się zbio­ry poezji, potem pro­zy, wresz­cie zosta­ły wysta­wio­ne licz­ne dra­ma­ty Róże­wi­cza. Jego utwo­ry opu­bli­ko­wa­no w 50 języ­kach. Był lau­re­atem wie­lu pol­skich oraz świa­to­wych nagród arty­stycz­nych, a tak­że dok­to­rem hono­ris cau­sa dzie­wię­ciu pol­skich uczel­ni. Biu­ro Lite­rac­kie, od 2007 roku aż do śmier­ci poety w 2014 roku, było „domem wydaw­ni­czym Tade­usza Róże­wi­cza”. Do tej pory uka­za­ło się tu 13 tomów z poezją, pro­zą, wywia­da­mi. W kwiet­niu tego roku opu­bli­ko­wa­na zosta­ła popra­wio­na wer­sja „Ostat­niej wol­no­ści” zbie­ra­ją­cej ostat­nie wier­sze poety. W grud­niu tego roku uka­że się jesz­cze Odwró­co­na stre­fa z utwo­ra­mi zna­nych pol­skich pisa­rzy i pisa­rek inspi­ro­wa­ny­mi twór­czo­ścią Tade­usza Róże­wicz i Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza.

Frag­ment zapo­wia­da­ją­cy książ­kę

Inne zapo­wie­dzi